در این مطلب از ایران وکالت قصد داریم تا به شرایط قیم شدن مادر بعد از فوت پدر بپردازیم؛ اما پیش از آن‌که به شرایط قیم شدن مادر بعد از فوت پدر اشاره کنیم، بهتر است با اصطلاحات رایج دراین زمینه آشنا شوید. اصطلاحات کلیدی در این خصوص، حضانت، قیومیت، قیم و محجور هستند که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهیم شد.
حضانت و قیم شدن مادر بعد از فوت پدر
حضانت: در اصطلاح حقوقی به معنای حق یا تکلیف برای نگهداری و سرپرستی کودک است. مادر برای حضانت کودک حق‌تقدم دارد. در حضانت، مادر می‌تواند وظایفی چون رسیدگی به کارهای کودک و تربیت او را به عهده بگیرد. اما رسیدگی به امور مالی کودک از این حوزه جداست.
بیشتر بخوانید: سن قانونی فرزند برای انتخاب حضانت
قیومیت یا قیمومیت: به معنی سرپرستی و قیم بودن است. قیومیت در اصطلاح حقوقی به معنای اخص ولایت قهری است. ولایت قهری به معنی ولایت پدر و پدربزرگ و وصی منصوب از طرف یکی از آن‌ها برای طفل غیررشید و مجنون است؛ به‌شرطی‌که عدم رشد یا جنون او متصل به صغر باشد. درصورت نبود ولی قهری (یعنی پدر، پدربزرگ) برای فرد قیم تعیین میشود. ولی‌اخص و قیم عهده‌دار امور مالی و حقوقی هستند و این مهمترین فرق حضانت و قیومیت است. تعیین قیم برای فرد به حکم دادگاه است.
برای چه کسانی قیم تعیین میشود؟
دادگاه برای افرادی که شرایط زیر را داشته باشند، قیم تعیین می‌کند:
- فرد صغیری که ولی خاص نداشته باشد.
- افراد مجنون و غیررشیدی که جنون یا عدم رشد آن‌ها به زمان کودکیشان متصل بوده و ولی‌خاص ندارند.
- مجنون و غیررشیدی که جنون او به دوران کودکی وی متصل نباشد.
محجور: کسی است که از تصرف در اموال و حقوق مالی و غیرمالی خود منع‌شده‌است. محجور شامل سه گروه صغیر، غیررشید و مجنون میشود.
رشید: در اصطلاح حقوقی کسی است که صفت رشد را دارد، یعنی بالغ است.
صغیر: در اصطلاح حقوقی کسی است که به سن بلوغ شرعی نرسیده باشد. (درمورد کودکان باید گفت که کودک تا پیش از ۱۸ سالگی صغیر به‌حساب می‌آیند.)
مجنون: در اصطلاح حقوقی کسی است که فاقد قوه‌ی تعقل، شعور و درک کافی نسبت به پیرامونش باشد. جنون دو حالت دارد: جنون اطباقی (دائمی) و جنون ادواری (دوره‌ای).
چه زمانی ولی‌قهری از قیومیت عزل میشود؟
- هرگاه ولی قهری مصلحت محجور را نادیده بگیرد و اقداماتی انجام دهد که منجر به ضرر محجور شود، دادگاه وی را عزل و از تصرف در اموال صغیر منع می‌کند.
- هرگاه ولی‌قهری به دلیل کهولت سن یا بیماری قادر به اداره‌ی اموال محجور نباشد.
قیم کیست و چه زمانی تعیین میشود؟
در اصطلاح قانونی، قیم نماینده‌ی قانونی محجور است. درصورتی‌که ولی‌قهری محجور زنده باشد، سرپرستی محجور برعهدهی ولی قهری است، درصورتی‌که ولی قهری زنده نباشد، دادگاه برای مهجور قیم تعیین خواهدکرد.
شرایط قیم چیست؟
برای این‌که شرایط قیم شدن مادر بعد از فوت را بدانید، ابتدا لازم است بدانید که قیم باید شرایط زیر را داشته باشد:
- قیم طفل صغیر مسلمان باید مسلمان باشد.
- عاقل، بالغ، بصیر و آگاه به قیومیت فرزند باشد.
- دارای شایستگی اخلاقی، اهلیت کامل، امین و قابل‌اعتماد باشد.
- دلسوز محجور باشد و صلاح او را درنظر داشته باشد.
- خودش تحت قیومیت یا ولایت کسی نباشد.
- سوء سابقه نداشته باشد.
- ورشکسته نباشد.
- قیم، نه خودش و نه بستگان درجه یکش، نباید دعوائی بر محجور داشته باشند.
- زن شوهردار برای آن‌که قیم صغیر شود، باید رضایت شوهرش را کسب کند.
قیم چه تکالیف و وظایفی دارد؟
قیم شدن مادر بعد از فوت پدر تکالیفی برای مادر به همراه دارد. قانون وظایف یا تکالیف قیم را بسته به اموری که برای آن قیم انتخاب میشود (همچون اداره‌ی اموال)، تعیین می‌کند. با این حال، به‌طورکلی این تکالیف برعهدهی قیم است:
- مراقبت و نگهداری از محجور در زمینه‌ی امور مالی
- پرداخت نفقه‌ی افراد واجب‌النفقه تحت سرپرستی افراد محجور
- ارائه‌ی حساب تصدی خود به‌صورت سالانه به دادستان
- پرداخت هزینه‌های بهداشت و درمان محجور
- اجازه‌ی اشتغال به کار به محجور.
- قیم موظف است، لیست کاملی از اموال و دارایی‌های بالقوه و بالفعل شخص محجور تهیه‌کند و به دادسرایی که رسیدگی بر امور را بر عهده دارد، تحویل دهد. اگر قیم عمداً پنهان‌کاری کند، از قیومیت عزل میشود.
- قیم باید سالی یک بار شرحی از اقدامات مالی را که برای محجور انجام داده، به دادسرا اعلام کند.
- قیم باید در حفظ اموال شخص محجور بکوشد و درصورتی که خسارتی واردکند، باید خسارت را جبران‌کند.
- اگر قیم زن باشد، درصورتی‌که ازدواج کند، باید دادگاه یا دادسرای مربوطه را از ازدواج خود مطلع کند؛ درغیر این صورت دادگاه می‌تواند وی را عزل‌کند.
- زن شوهردار برای داشتن قیومیت شخص محجور، موظف است از شوهر خود رضایت بگیرد.
قیم در اداره‌ی امور محجور بایستی این مسائل را رعایت کند:
- همواره مصلحت محجور را مدنظر قرار دهد.
- برای فروش اموال غیرمنقول وی از دادگاه کسب اجازه‌کند.
- درصورتی که قیم صلاحیت نداشته باشد و به وظایفش عمل نکند، عزل خواهد شد.
چه زمانی برای کودک قیم تعین میشود؟
پیش از شرح قیم شدن مادر بعد از فوت پدر، لازم است بدانید که پدر و پدر بزرگ ولی کودک هستند. زمانی‌که پدر کودک فوت کند و پدر بزرگ او زنده باشد، کودک نیاز به قیم نخواهد داشت، اما اگر پدربزرگ فوت کرده باشد، دادگاه برای طفل قیم انتخاب خواهد کرد.
قیم شدن مادر بعد از فوت پدر چه شرایطی دارد؟
شرایط قیم شدن مادر بعد از فوت پدر به شرح زیر است:
- اولین شرط از شرایط قیم شدن مادر بعد از فوت پدر، نبود جد پدری است. در این شرایط، مادر مقدم بر سایر افراد و خویشاوندان خواهد بود. اگر مادر صلاحیت لازم را داشته باشد، اصلی‌ترین گزینه برای قیم شدن است. (اگر مادر فاقد صلاحیت باشد، دادگاه یکی از اقوام درجه یک پدر یا مادر را به‌عنوان قیم برمی‌گزیند. درصورت غیاب چنین کسی، فردی امین برای این کار انتخاب میشود.)
- دومین شرط قیم شدن مادر بعد از فوت پدر، مربوط به حضور یا عدم حضور وصی است. در شرایطی که کودک وصی داشته باشد، تقدم مادر بر وصی زمانی اتفاق می‌افتد که مادر صلاحیت خود را برای ولایت فرزند اثبات کند. در این شرایط، وصی عزل خواهد شد و مادر قیومیت فرزند را به عهده خواهد گرفت.
چه زمانی قیم شدن مادر بعد از فوت پدر منتفی است؟
اگر مادر مجدداً شوهر کند، باید تا یک ماه پس از ثبت عقدنامه به دادگاه اطلاع دهد. در این شرایط قیم شدن مادر بعد از فوت پدر منتفی است و دادگاه قیم جدیدی برای کودک تعیین می‌کند.
چه مدارکی برای قیم شدن مادر بعد از فوت پدر لازم است؟
مدارک زیر لازم است که برای قیم شدن مادر بعد از فوت پدر به دادگاه ارائه شود:
- کارت ملی و شناسنامه‌ی شخصی که متقاضی قیومیت فرزند است.
- مدارک مربوط به فوت پدر کودک
- مدارک فوت پدربزرگ کودک
- شناسنامه و کارت ملی کودک
سخن آخر
در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با مفاهیم قیمومیت، حضانت و شرایط قیم شدن مادر بعد از فوت پدر آشنا کنیم. در مجموع، باید میان حضانت و قیومیت فرزند تفاوت قائل شد. شرایط قیم شدن مادر بعد از فوت پدر به حضور یا عدم حضور پدربزرگ (جد پدری) بستگی دارد. اگر قصد دارید قیومیت فرزند خود را برعهده بگیرید، به شما توصیه می‌کنیم که با بهترین وکیل خانواده مشورت کنید.
سؤالات متداول
خیر، ازدواج مجدد حق حضانت را از مادر نمیگیرد.
حضانت دختر تا ۷ سالگی و حضانت پسر تا ۳ سالگی برعهدهی مادر است. ؟اگر مادر مجددا ازدواج کند، آیا حق حضانت از او گرفته میشود
حضانت دختر و پسر تا چند سالگی برعهدهی مادر است؟