شرایط و قوانین فرزند خواندگی

این روزها تعداد کودکان بی سرپرست به علت طلاق، فقر و یا فوت والدین افزایش یافته است. بعضی از زن و شوهرها به هر دلیلی تصمیم می گیرند که مسئولیت کودک غریبه ای را به فرزند خواندگی قبول کنند. حتی زنان و دختران بی شوهر که شرایط خاصی داشته باشند نیز می توانند سرپرستی کودکان بی سرپرست را بپذیرند.

فرزند خواندگی و اعطای سرپرستی کودکان قوانین خاصی دارد، تا مسئولان ذیربط اطمینان نسبی حاصل کنند که بعد از اعطای فرزند خواندگی، کودکان بی سرپرست نزد خانواده هایی معقول و با شرایط خوبی رشد می کنند. در ادامه این مطلب از ایران وکالت در خصوص شرایط قانونی فرزند خواندگی توضیح می دهیم.

چه کسانی می توانند سرپرستی کودکی را به عهده بگیرند؟

 سازمان بهزیستی کشور تعریفی را در خصوص فرزند خواندگی ارائه داده است. ” فرزند خواندگی عبارت است از اعطای سرپرستی کودکان بدون سرپرست شناخته شده تحت سرپرستی سازمان بهزیستی به ‏خانواده های متقاضی که واجد شرایط قانون جاری حمایت از کودکان بی سرپرست باشند.”

اما این سوال پیش می آید که چه کسانی می توانند برای فرزند خواندگی اقدام کنند؟ بر اساس ماده ۵ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، افرادی که شرایط زیر را داشته باشند میتوانند سرپرستی کودکان و نوجوانان بی سرپرست یا بدسرپرست را از سازمان بهزیستی درخواست نمایند. برای اینکه مراحل فرزند خواندگی را سریع تر بگذرانید بهتر است به بهترین موسسه حقوقی برای مشاوره مراجعه کنید.

• زن و شوهری که پنج ‌سال از تاریخ ازدواج آنها گذشته باشد و فرزندی نداشته باشند، مشروط بر اینکه حداقل یکی ‌از آنان بیش از سی ‌سال سن داشته باشد، می توانند کودکی را به فرزند خواندگی قبول کنند.
• زن و شوهری که فرزند دارند، مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنان بیش از سی ‌سال سن داشته باشد.
• دختران و زنان بدون شوهر، درصورتی‌که آنها حداقل سی سال باشد، منحصرا حق سرپرستی فرزندان دختر  را خواهند داشت.
• زن و شوهر داوطلب، ایرانی و مقیم ایران باشند.
• زوجین محکومیت جزائی مؤثر به علت ارتکاب جرائم عمدی و مهجور نداشته باشند.
• زوجین صلاحیت اخلاقی داشته باشند.
• زوجین یا یکی از آنها تمکن مالی داشته باشند.
• زوجین مبتلا به بیماری صعب العلاج نباشند.
• زوجین به مواد الکلی یا مواد مخدر و … اعتیاد نداشته باشند.

لازم به ذکر است که در صورتی که پزشکی قانونی تشخیص دهد که امکان بچه دار شدن برای زوجی وجود ندارد، شرط پنج سال زندگی مشترک اعمال نخواهد شد و می‌توانند فرزندی را به فرزند خواندگی قبول کنند.

از مواردی که در بالا ذکر کردیم زن و شوهری که بچه دار نمی شوند، بر زن و شوهر دارای فرزند، بر زنان و دختران بدون شوهر، برای گرفتن فرزند خواندگی اولویت دارند.

 علاوه بر این، برای پذیرش سرپرستی کودکان، زن و شوهر کمتر از پنجاه سال بر زن و شوهر بالای پنجاه سال اولویت دارند.

 زن و شوهر باید همزمان درخواست دهند و برای اخذ سرپرستی هر دو آنها باید رضایت خود را اعلام کنند.

چه کودکانی می توانند تحت سرپرستی قرار گیرند؟

 بر اساس ماده ۷ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، کودکانی را می توان تحت تکفل خود قرار داد که یکی از شرایط زیر را دارا باشند:

۱- امکان شناخت هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری آنان وجود نداشته باشد.

۲- پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی ‌قهری‌ آنان در قید حیات نباشند.

۳- افرادی که سرپرستی آنان به موجب حکم مراجع ذی صلاح به سازمان بهزیستی سپرده شده است و دو سال از تاریخ سپردن آنان به این سازمان گذشته است و پدر یا مادر و یا جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری برای سرپرستی آنان مراجعه نکرده باشند.

۴- هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری آنان و وصی منصوب از سوی ولی قهری صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و دادگاه تشخیص دهد که صالح این امر حتی با ضم امین یا ناظر نیز حاصل نشود.

 بنابراین کودکانی که والدین و پدربزرگ آن ها شناخته شده نیستند و یا در قید حیات نیستند، همچنین کودکانی که بیش از دو سال از سپردن آن ها به بهزیستی گذشته باشد و کسی برای بردن آن ها مراجعه نکرده باشد، می توانند تحت سرپرستی و فرزندخواندگی قرار گیرند.

موارد ابطال حکم سرپرستی کودک

چه موقع حکم سرپرستی ابطال می‌شود؟ این سوالی است که در این بخش به آن پاسخ می دهیم.

هر گاه پدر و مادر حقیقی کودکی پیدا شوند و به فرزند خواندگی او اعتراض کنند، معلوم شود که شرایط صدور حکم فرزندخواندگی کامل نبوده یا در جریان دادرسی حیله‌ای به کار رفته است. در نتیجه دادگاه صادر کننده موظف است که آن را ابطال کند. در صورت بروز مشکل بهتر است از بهترین وکیل خانواده کمک بگیرید.

از دیگر مواردی که باعث ابطال حکم سرپرستی می شود، سوء رفتار و عدم صلاحیت زوجین است. دادستان از دادگاه تقاضا میکند که به علت سوء رفتار با کودک یا از دست دادن استطاعت مالی از آن خانواده گرفته شود. توافق کودک با سرپرست پس از رسیدن به سن قانونی یا موافقت سرپرست با والدین واقعی کودک، از جمله مواردی است که حکم فرزند خواندگی باطل می‌شود.

 نفقه به فرزند خوانده

نفقه یا همان خرج زندگی فرزند خوانده به عهده سرپرستان وی است، همانطور که والدین واقعی به فرزندان خود خرجی می دهند. به این صورت که در وهله اول بر عهده مرد و در صورت عدم توانایی مرد بر عهده زن است. در حقیقت احکام مربوط به نفقه در روابط بین فرزندخوانده و پدر و مادر واقعی اجرا می‌شود و این مساله با فرزندخواندگی از بین نمی‌رود و این امر تا زمانی است که کودک به سرپرستی نیاز دارد و زوجین سرپرست در اجرای این تکلیف مقدم بر آنان هستند.

کودکی که سرپرست او به عهده خانواده ای واگذار شده باید مانند فرزندان دیگر از سرپرست خود اطاعت کند و به او احترام بگذارد. اداره اموال و نمایندگی قانونی از دیگر حقوق و تکالیف ناشی از سرپرستی است که بر این اساس، اداره اموال و نمایندگی قانونی طفل به عهده سرپرست خواهد بود، بنابراین دادگاه در راه مصلحت طفل می‌تواند اداره اموال و نمایندگی قانونی طفل را به شخص دیگری واگذار کند.

نتیجه گیری

افرادی که مایل به فرزندخواندگی هستند باید شرایط خاصی را دارا باشند، از جمله بیش از سن بالای ۳۰ سال، عدم محکومیت قضایی، صلاحیت اخلاقی، تمکن مالی، عدم بیماری صعب‌العلاج و عدم اعتیاد به مواد. همچنین، زنان بدون شوهر نیز با شرایط خاص می‌توانند سرپرستی کودکان بی‌سرپرست را به عهده بگیرند. فرزندخواندگی نیاز به شرایط قانونی خاص دارد تا اطمینان حاصل شود که کودکان بهترین شرایط رشد را دارند.

سوالات متداول