در زمان‌های قدیم بسیاری از والدین و آشنایان می‌گفتند کسی که سربازی می‌رود قرار است مرد شود و در زندگی پیشرفت کند. شاید این جمله در آن زمان درست باشد اما در این چندین سال اخیر که قوانین‌های جدیدی برای سربازی ارائه شده، سربازی رفتن چیزی جز نابودی آینده و سرمایه انسان نمیباشد. دوره سربازی در کشور ایران می‌توان اعلام کرد که یکی از سخت‌ترین و پرچالش‌ترین دوران زندگی است که به اجبار باید همه جوانان و نوجوانان این دوره پر چالش را بگذرانند. به همین خاطر اکثر جوانان و نوجوانان برای نرفتن به خدمت سربازی به معافیت روی می‌آورند. معافیت انواع و اقسام مختلفی دارد که ما در این مطلب از ایران وکالت قرار است به آن بپردازیم.
معافیت سربازی چیست؟
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بسیاری از جوانان و نوجوانان بعد از فارغ التحصیلی، معافیت سربازی است. معافیت سربازی در واقع یعنی نرفتن به خدمت از طریق شرایط و قانون میباشد. در ایران، برای معافیت از خدمت سربازی، شرایط مختلفی وجود دارد که بر اساس آنها افراد میتوانند از اعزام به خدمت سربازی معاف شوند. شرایط معافیت در کشور ایران وجود دارد می‌توان به وضعیت سلامتی فرد، تحصیلات، خدمات قبلی در نیروهای مسلح و وضعیت خانوادگی اشاره کرد. به عنوان مثال، افرادی که دارای بیماری‌های جدی یا ناتوانی‌های جسمی و روانی هستند، پس تایید شرایط آنها میتوانند از سربازی معاف شوند. همچنین، فردی که دارای تحصیلات بالاتر است و در زمینه‌های خاصی مهارت دارد، ممکن است به دلایل تحصیلی معاف شود.
چه افرادی واجد شرایط معافیت سربازی هستند؟
در ایران، برای معافیت از خدمت سربازی، افرادی که به شرایط خاص هستند، میتوانند از خدمت سربازی معاف شوند. این شرایط شامل موارد زیر می‌شود:
- وضعیت سلامتی: افرادی که دارای بیماری‌های جدی، ناتوانی‌های جسمی یا روانی هستند میتوانند معاف شوند.
- تحصیلات: افرادی که مدرک تحصیلی بالایی دارند و قصد ادامه تحصیل در داخل کشور یا خارج را دارند میتوانند از خدمت معاف شوند.
- خدمات قبلی: افرادی که قبلاً خدمتی در نیروهای مسلح انجام داده‌اند و شرایط خاصی را دارند، جز دسته معافیت سربازی قرار می‌گیرند.
- وضعیت خانوادگی: در برخی موارد، وضعیت خانوادگی فرد نیز میتواند تأثیرگذار باشد و براساس شرایط یا بررسی وضعیت میتوانند معافیت سربازی دریافت کنند.
به طور کلی، این شرایط به صورت جامع تعیین شده‌اند و افراد واجد هر یک از این شرایط میتوانند از خدمت به سربازی معاف شوند. اما شرایط دیگری نیز وجود دارد که در ادامه قرار است توضیحات بیشتری درباره آن گفته شود.
شرایط معافیت سربازی ۱۴۰۳
در اکثر کشور شرایط مختلفی برای معافیت سربازی وجود دارد و افراد میتوانند براساس آن شرایط دوره کوتاه مدت بگذارند یا معاف شوند. اما در ایران ۲ دسته کلی معافیت دائم و معافیت موقت وجود دارد.
معافیت دائم سربازی
معافیت دائم همان‌طور که از نامش مشخص است، افراد براساس شرایطی از جمله بیماری، تحصیلی، خانوادگی و… در هنگام مشمول به سربازی یا حین خدمت سربازی میتواند معاف شوند.
معافیت پزشکی
معافیت پزشکی در کشور ایران دارای دو دسته میباشد که شخص پیش از اعزام به خدمت سربازی باید از نظر پزشکی و وضعیت سلامت جسمانی و روانی مورد بررسی قرار گیرد. پس از بررسی و معاینه پزشک، اعلام می‌شود که شخص جز دسته معافیت دائم پزشکی قرار بگیرد یا معافیت موقت پزشکی. لیست بیماری‌هایی که ممکن است معافیت دائم پزشکی به شما دهد در جدول زیر نمایش داده می‌شود.
| شماره | بیماری‌های معافیت پزشکی |
| ۱ | بیماری فک و دهان و دندان |
| ۲ | بیماری عفونی |
| ۳ | بیماری مغز و اعصاب (نورولوژی) |
| ۴ | بیماری قلب و عروق |
| ۵ | بیماری چشم و عوارض بینایی |
| ۶ | بیماری مشکلات دستگاه ادراری و تناسلی |
| ۷ | بیماری خون و بدخیمی |
| ۸ | بیماری استخوانی و اسکلت بدنی |
| ۹ | بیماری اعصاب و روان |
| ۱۰ | بیماری گوش و حلق و بینی |
| ۱۱ | بیماری تنفسی و ریوی |
| ۱۲ | بیماری های پوستی |
| ۱۳ | بیماری دستگاه گوارش |
معافیت کفالت دائم
معافیت دائم کفالت به این معنا است که فرد مشمول به دلیل بیماری یا بر اثر فوت سرپرست خانواده شرایط و امکان اعزام به خدمت مقدس سربازی را ندارد. سرباز میتواند با دریافت تاییدیه شورای پزشکی نظام وظیفه و و کارشناسان سازمان نظام وظیفه، کارت معافیت خود را دریافت نماید.
انواع شرایط معافیت کفالت به شرح ذیل است:
| شماره | کفالت پدر بالای ۷۵ سال |
| ۱ | کفالت پدر از کار افتاده |
| ۲ | کفالت مادر |
| ۳ | معافیت کفالت خواهر |
| ۴ | معافیت کفالت برادر صغیر کوچکتر از ۱۸ سال |
| ۵ | معافیت کفالت برادر نیازمند مراقبت |
| ۶ | معافیت کفالت پدربزرگ و مادربزرگ |
| ۷ | معافیت کفالت والدین معلول |
| ۸ | معافیت کفالت فرزند |
معافیت مددجویان
در بین مردم افراد و خانواده‌هایی وجود دارند که دارای شرایط سخت‌تری هستند و تحت حمایت کمیته امام خمینی و سازمان بهزیستی قرار دارند پس بدیهی است نوع خدمت سربازی آنها نیز متفاوت باشد. اگر سرپرست خانواده عضو سازمان بهزیستی باشد، این بدین معناست وی دارای بیماری یا معلولیت است. طبق قانون وضع شده توسط سازمان نظام وظیفه، این افراد میتوانند پسرهای خود را به صورت دائم معاف نمایند.
نکته حائز اهمیت است که سرپرست باید دارای درجه و شدت معینی از معلولیت و بیماری باشد تا بتواند به صورت دائم فرزند خود را از خدمت سربازی معاف نماید.
معافیت ایثارگری
این معافیت سربازی مخصوص افرادی است که سرپرست خانواده ایشان در ۸ سال جنگ تحمیلی به خدمت و دفاع از سرزمین خود پرداخته است. سازمان نظام وظیفه این افراد شرایط معافیت سربازی خاصی تدارک دیده است که به شرح زیر میباشد:
- مشمولانی که پدر، مادر، خواهر یا برادر آنها اسیر با سابقه حداقل ۲۴ ماه باشد میتوانند از خدمت سربازی معاف شوند.
- مشمولانی که پدر، مادر،خواهر یا برادر آنها دارای جانبازی بیش از ۲۵ درصد هستند؛ به ازای هر ۲۵ درصد جانبازی یک نفر را میتوانند معاف نمایند.
- مشمولانی که پدر، مادر، خواهر یا برادر آنها حداقل ۳۰ ماه در جبهه‌های نبرد یا مناطق عملیاتی درگیر حضور داشته‌اند به ازای هر ۳۰ ماه میتوانند یک نفر را از خدمت سربازی معاف کنند.
- مشمولانی که خود به عنوان ایثارگر در مناطق عملیاتی بوده‌اند و دارای جانبازی حداقل ۱۰ درصد هستند از خدمت سربازی معاف خواهند شد.
- در صورتی که در موارد گفته شده مشمول حد نصاب لازم برای معافیت را نداشته باشد سازمان نظام وظیفه از قوانین تلفیق استفاده می‌کند و در صورت رسیدن به حد نصاب تعیین شده فرد مشمول معاف می‌شود.
به عنوان مثال شخصی که پدرش دارای ۲۰ ماه سابقه حضور در جبهه جنگ و ۱۵ درصد جانبازی باشد با توجه به اینکه در هیچ کدام از شرایط به تنهایی دارای معافیت نیست میتواند از قانون تلفیق استفاده کند و با جمع اعداد مذکور و رسیدن به عدد ۳۰ از معافیت کامل برای فرزند پسر خود استفاده کند.
معافیت موقت سربازی
نوعی دیگر از معافیت سربازی که در اختیار پسران بالای ۱۸ سال گذاشته شده است، معافیت موقت سربازی است. این به این معنی است که مشمولان سربازی تحت شرایط خاص، میتوانند سربازی رفتن خود را عقب بیاندازند. معافیت موقت سربازی نیز مانند معافیت دائم، دارای انواع و شرایط بخصوصی است که در ادامه به شرح آنها خواهیم پرداخت.
معافیت تحصیلی
معافیت تحصیلی رایج‌ترین نوع معافیت سربازی است جوانان ایرانی از آن بهره‌مند هستند. این قانون معافیت به منظور تشویق پسران ایران زمین به کسب تحصیلات عالی و دریافت مدرک معتبر از دانشگاه‌های ایران، وضع شده است. هر مقطع تحصیلی دارای مدت زمان معافیت خاص به خود است که در جدول زیر به طور کامل بیان شده است.
| مقطع تحصیلی | حداکثر میزان سنوات معافیت |
| دیپلم و پیش‌دانشگاهی | یکسال پس از انصراف یا فارغ تحصیلی |
| کاردانی | دو و نیم سال |
| کارشناسی ناپیوسته | سه سال |
| کارشناسی پیوسته | پنج سال |
| کارشناسی ارشد ناپیوسته | سه سال |
| کارشناسی ارشد پیوسته | شش سال |
| دکتری پیوسته | هشت سال |
| دکتری تخصصی | شش سال |
معافیت موقت پزشکی
در صورتی که فرد مشمول سربازی دارای بیماریی باشد که او را از خدمت بازدارد، میتواند از ۱۷ بخش و ۱۷۰ بند وضع شده در آیین نامه معافیت‌های پزشکی استفاده نماید و برای مدتی خدمت سربازی خود را به تاخیر بیاندازد.
به بیانی ساده، معافیت پزشکی به اشخاصی تعلق میگیرد که دارای نقص عضوهای قابل درمان یا بیماری‌های قابل علاج رنج میبرند و میتوانند به مدت ۶ ماه از سازمان نظام وظیفه معافیت پزشکی دریافت کنند و به درمان بیماری خود بپردازند.
برای با خبر شدن از بیماریی هایی که شامل معافیت پزشکی می‌شوند، آیین نامه معافیت پزشکی آیین نامه معافیت پزشکی را مطالعه نمایید.
معافیت موقت کفالت
معافیت موقت کفالت نوعی دیگر از معافیت سربازی است که افراد میتوانند از آن بهره‌مند شوند. به طور مثال اگر یک فرزند ۱۸ سال دارای پدر مادری باشد که از یکدیگر طلاق گرفته‌اند، میتواند تا زمانی که مادر او مجددا ازدواج نماید، از معافیت موقت کفالت بهره‌مند شود. این به شرطی است که او تنها فرزند پسر بالای ۱۸ سال باشد.
برای معافیت سربازی کجا باید رفت
به منظور اقدام به دریافت معافیت سربازی می‌بایست به نزدیک‌ترین پلیس +۱۰ محل زندگی خود مراجعه نمایید و با دریافت دفترچه راهنما، تکمیل فرم ۳ برگی، مراجعه به مراکز واکسیناسیون و مهر برگه مربوطه توسط مرکز و در نهایت مراجعه به پزشک معتمد سازمان نظام وظیفه، مراحل دریافت معافیت سربازی را یکی پس از دیگری پشت سر نمایید.
نگران نباشید! در هنگام مراجعه مرکز پلیس +۱۰ ، آنها موظف به راهنمایی شما در طول مسیر می‌باشند.
شرایط معافیت سربازی متولدین ۵۴ تا ۶۴
براساس پیشنهاد ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی و تصویب مقام معظم رهبری، شرایطی برای معافیت سربازی متولدین ۵۴ تا ۶۴ تعیین شده است که افراد واجد شرایط میتوانند از معافیت عفو رهبری برخوردار باشند.
شرایطی که برای متولدین ۵۴ تا ۶۴ تعیین شده است:
- داشتن مدرک دیپلم، زیر دپیلم و کارشناسی برای افراد متولدین ۱۳۵۴ یا سن بالای ۴۶ سال
- داشتن مدرک کارشناسی ارشد برای افراد متولدین ۱۳۵۴ یا سن بالای ۴۶ سال
- داشتن مدرک دکترای غیر پزشکی برای متولدین ۱۳۵۰ یا سن بالای ۴۸ سال
- داشتن مدرک دکترای پزشکی برای متولدین ۱۳۴۴ یا سن بالای ۵۴ سال
در مجموع اگر جز آن دسته از افرادی هستید که بالای ۵۰ سن دارید و به دنبال دریافت کارت پایان خدمت هستید، می‌توانید بر اساس شرایط گفته شده، اقدام به معافیت سربازی کرده و کارت معافیت سربازی دریافت کنید.
قانون جدید معافیت تحصیلی سال ۱۴۰۳
طبق قانون جدید معافیت تحصیلی، دانش آموزان فقط تا ۲۰ سالگی از معافیت تحصیلی بهره‌مند هستند. این یعنی اگر به هر دلیلی نتوانند تا سن ۲۰ سالگی دوران دبیرستان خود را به پایان برسانند، جزو مشمولان سربازی محسوب می‌شوند و موظف به پر کردن دفترچه خدمت سربازی هستند.
قانون کاهش مدت سربازی
به تازگی عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در طی جلسات با برخی نمایندگان اعلام کرد که میانگین مدت زمان خدمت سربازی با احتساب دوره‌های آموزشی به حداقل ۱۴ ماه در آینده خواهد رسید. سید محسن دهنوی (عضو هیئت رئیسه مجلس ایران) در میان جمعی از خبرگان فرمود که طی چندین جلسه با حضوری برخی افراد مجلس مثل رئیس مجلس محمد باقر قالیباف و رئیس ستاد کل نیروهای مصلح سردار باقری، توافق شد که مدت زمان خدمت سربازی به حداقل ۱۴ ماه کاهش یابد.
نتیجه گیری
معافیت سربازی از جمله مسائلی است که هر پسر ایرانی به دنبال دریافت آن است. در این مقاله سعی کردیم که به طور کامل تمام شرایط معافیت سربازی و نحوه بهره‌مندی از آنها را برای شما عزیزان شرح دهیم. اگر شما نیز شرایط معافیت سربازی را دارا هستید، می‌توانید به منظور انجام فرایند معافیت سربازی خود، به نزدیک ترین مرکز پلیس +۱۰ نزدیک محل زندگی خود مراجعه نمایید.
سوالات متداول در خصوص معافیت سربازی
معافیت تحصیلی رابطه مستقیمی با مقطع تحصیلی دارد. اما به طور تا مقطع کارشناسی پیوسته ۵ سال و ناپیوسته ۳ سال از معافیت تحصیلی برخوردار هستید.
طبق قوانین جدید سال ۱۴۰۲، افراد بالای ۳۵ سال و دارای بیش از ۲ فرزند از خدمت سربازی معاف می‌شوند. معافیت تحصیلی چند سال است؟
با داشتن چند فرزند می‌توان از سربازی معاف شد؟