خسارات قراردادی و شرایط مطالبه آن

خسارت از نظر لغوی به معنای ضرر و زیان است. در بحث خسارات قراردادی، هنگام عقد قرارداد، دو طرف معامله متعهد می‌شوند که در صورت عدم اجرا و رعایت مفاد قرارداد، ملزم به پرداخت خسارت و جبران زیان وارده به طرف مقابل هستند. مبحث خسارت به دو دسته کلی خسارات قراردادی و خسارت غیر قراردادی تقسیم می‌شود. در این مقاله از ایران وکالت در مورد خسارات قراردادی مطالبی را خدمت شما بیان می کنیم.

منظور از خسارات قراردادی چیست؟

ماده ۲۲۱ قانون مدنی به موضوع خسارات قراردادی یا خسارت ناشی از قرارداد پرداخته است. هر شخصی به موجب عقد یک قرارداد مشخص، ملزم به رعایت و اجرای مفاد ذکر شده در آن است؛ در صورتی که این فرد عهدشکنی کند و به تعهدات خود در قرارداد عمل نکند، ناگریز به جبران خسارت و زیان وارده شده به طرف مقابل است. دریافت خسارت قراردادی برای فرد زیان دیده شرایطی دارد که در ادامه مطلب به آن می‌پردازیم.

خسارت به چه مواردی اطلاق می شود؟

هرگونه ضرر و خسارتی که سهوا یا عمدا به جان، مال و حقوق اشخاص وارد شود؛ امکان مطالبه خسارت یا همان وجه التزام را برای فرد آسیب دیده به همراه دارد. خسارت از نظر قانونی شامل ضمانت اجرایی، خسارت تاخیر در انجام تعهد و یا عدم انجام تعهد می‌باشد. 

خسارت غیر قراردادی

همان طور که از عنوان این بخش مشخص است؛ در مبحث خسارت غیرقراردادی، عقد قرارداد انجام نشده است. نکته قابل توجه در خسارت غیر قراردادی، عدم وجود مستندات و امکان رجوع به مفاد و بندهای قرارداد برای بررسی ادعای طرفین است. در این نوع معامله‌ها، طرفین معامله مسئولیت مدنی دارند. هنگامی که دو شخص بدون داشتن رابطه قراردادی، به طرف مقابل خسارت وارد کنند؛ در این صورت فرد مقصر، در برابر شخص دوم معامله، مسئولیت مدنی دارد.

بیشتر بخوانید: تنظیم دادخواست | قرارداد کار موقت | قرارداد جعاله

شرایط دریافت و مطالبه خسارات قراردادی

• برای دریافت خسارات قراردادی باید شرایط زیر را داشته باشید:
• وجود قرارداد چه کتبی چه شفاهی با عقود معین یا غیرمعین (ماده ۱۰ قانون مدنی)
• نقض قرارداد یا تاخیر در انجام تعهدات قرارداد یا عدم انجام تعهدات قرارداد
• وقوع و وارد شدن خسارت : باید خسارتی به حقوق خواهان وارد شود تا امکان مطالبه خسارت وجود داشته باشد. ( مگر در صورتی که به موجب ماده ۲۳۰ قانون مدنی وجه التزام در قرارداد مشخص شده باشد.)
• دو طرف معامله باید در قرارداد قید کرده باشند که در صورت تاخیر و یا عدم انجام تعهدات، ملزم به جبران خسارات قراردادی وارده به طرف دیگر هستند. (در صورتی که دلیل تاخیر یا عدم انجام تعهدات، قوه قاهره یا علت خارجی نباشد.)

تاثیر حوادث غیر مترقبه یا قوه قاهره بر اجرای تعهدات

قوه قاهره یا فورس ماژور به حوادثی اطلاق می‌گردد که قابل پیش بینی و قابل رفع نباشد. در صورتی که دلیل تاخیر و یا عدم اجرای تعهدات طرفین معامله به دلیل بروز حوادث فورس ماژور و خارجی باشد، متعهد ملزم به اجرای تعهدات و یا جبران خسارت در صورت عدم اجرای تعهدات نخواهد بود.

حقوق و اختیارات فرد زیان دیده در مطالبه خسارات قراردادی

زمانی که یکی از طرفین قرارداد شراکت، به تعهدات خود پایبند نیست و آن ها را اجرا نمی‌کند، قانون اختیار و حقوق مختلفی را به طرف دوم می‌دهد:

• ملزم کردن فرد به اجرای تعهدات
• اجرای تعهدات توسط شخص ثالث با هزینه شخص خاطی (در صورتی که خوانده توان اجرای تعهدات را نداشته باشد)
• فسخ قرارداد در صورتی که شرایط اجرای تعهدات توسط فرد خاطی یا شخص ثالث وجود نداشته باشد.
• مطالبه خسارات قراردادی ناشی از عدم اجرای تعهدات قرارداد و یا فسخ قرارداد

در برخی موارد فرد می‌تواند همزمان با مطالبه خسارات قراردادی ناشی از تاخیر یا عدم اجرای تعهدات، اقدام به فسخ قرارداد کند.

نکات مهم مطالبه خسارت تادیه

هنگام ثبت دادخواست برای مطالبه خسارات قراردادی، نکات زیر را در نظر داشته باشید:

• فرد خاطی در شرط اجرای تعهدات خود را رعایت نکرده است؛ نمی تواند برای تاخیر و عدم اجرای تعهدات توسط طرف مقابل معامله، شکایت و درخواست خسارت کند.
• در صورت معین کردن وجه التزام در قرارداد، دادگاه نمی تواند مبلغ خسارت را بیشتر یا کمتر از وجه التزام مشخص کند.
• در صورت عدم وجود بند وجه التزام قرارداد، دادگاه با توجه به نظر کارشناسان خود، مبلغ خسارات قراردادی را مشخص می‌کند.
• امکان دریافت عدم النفع وجود دارد.

مطالبه خسارت از خسارت

در سیستم حقوقی جمهوری اسلامی ایران، امکان مطالبه خسارت از خسارت وجود ندارد. یعنی اگر یک طرف معامله مستحق دریافت خسارت تاخیر در انجام تعهدات شده باشد، نمی‌تواند بابت تاخیری که در پرداخت خسارت تاخیر پیش می آید؛ ادعایی داشته باشد.

عدم النفع در خسارات قراردادی به چه معناست؟

خسارت عدم النفع به دو دسته ی عدم النفع مسلم الحصول و محتمل الحصول تقسیم می‌شود.  مسلم الحصول یعنی سود و منفعتی که تحصیل آن قطعی بوده است. در مقابل، عدم النفع محتمل الحصول به معنای سود و منفعتی است که تحصیل آن قطعی نیست. 

وکیل برای مطالبه خسارات قراردادی

مجموعه ایران وکالت به تمام سوالات شما در زمینه های حقوقی پاسخ می‌دهد. شما می‌توانید با کارشناسان مجموعه ایران وکالت تماس بگیرید و با دریافت مشاوره، انتخاب بهترین وکیل وصول مطالبات و مسیر را برای مطالبه خسارات وارده داشته باشید.

سوالات متداول در خصوص خسارات قراردادی