قرارداد جعاله یکی از عقود مقرر بند۵۶۱ قانون مدنی است. مفهوم جعاله به معنای پرداخت پاداش در ازاء ارتکاب کاری است، اعم از این که اجرا کننده، شخص مقرر یا غیرمقرری باشد. بعنوان مثال فردی که تلفن همراهش را گم کرده، می‌تواند با تنظیم قرارداد جعاله به هر شخصی که تلفن او را پیدا کرده، مبلغی بعنوان پاداشت، ادا کند.
ارکان قرارداد جعاله
شما در زیر می توانید با سه رکن اصلی قرارداد جعاله آشنا شوید:
- پاداشی که جاعل متعهد به پرداخت آن به عامل است؛ جُعل نام دارد.
- عامل فردی است فعالیت مورد نظر جاعل را در برابر اخذ پاداش، به اتمام می‌رساند.
- جاعل فردی است که براساس تنظیم قرارداد، موظف به پرداخت پاداشت می‌باشد.
تفاوت قرارداد جعاله و کارگزاری
در ایران قرارداد جعاله و کارگزاری مفاهیم حقوقی و اهداف متمایزی با یکدیگر دارند.
قرارداد جعاله توافقی است که در آن یکی از طرفین برای انجام یک عمل یا خدمت خاص به طرف دیگر پاداش می‌دهد. این شامل یک رابطه مستقیم بین پیشنهاد دهنده و گیرنده است، که در آن پاداش بعنوان انگیزه‌ای برای تحقق شرایط توافق شده ارائه می‌شود.
از سوی دیگر، کارگزاری به یک رابطه قراردادی اشاره دارد که در آن یک کارگزار بعنوان واسطه بین دو طرف عمل می‌کند و مذاکره، انعقاد یا اجرای یک قرارداد یا توافق را تسهیل می‌دهد.
نقش کارگزار این است که طرفین را دور هم جمع کند، به نهایی کردن معامله و مذاکرات کمک کند. در کارگزاری، کارگزار معمولاً پاداشی ارائه نمی‌دهد، بلکه برای خدمات خود کمیسیون یا کارمزدی دریافت می‌کند.
در حالی که هر دو مفهوم شامل توافقات و روابط بین طرفین است، تمایز اصلی در ماهیت نقش آنها نهفته است. در یک قرارداد پاداش، تمرکز بر تکمیل یک عمل یا خدمت خاص است و پاداش به عنوان ملاحظات اولیه است. در کارگزاری، تمرکز بر تسهیل و کمک به شکل‌گیری یا اجرای قرارداد است و کارگزار برای خدمات واسطه‌ای خود غرامت دریافت می‌کند.
انواع قرارداد جعاله
انواع عقود جعاله معمولاً به دو دسته عمده، عقود اجرت‌المثل خاص و عقود اجرت‌المثل عام تقسیم می‌شوند:. بیایید در مورد هر یک از آنها با جزئیات بیشتری صحبت کنیم:
قرارداد جعاله خاص
قرارداد جعاله خاص، قراردادی است که در آن پاداشی از طرف جاعل به عامل برای انجام یک عمل یا خدمات خاصی ارائه می‌شود. این پاداش معمولاً به عنوان انگیزه‌ای برای تکمیل کار درخواستی یا دستیابی به نتیجه مطلوب است.
مثال: یک شرکت به کارکنانش در راستای دستگیری و محکومیت یک مجرم تحت تعقیب، وعده جایزه پولی می‌دهد. در این مورد، پاداش به طور خاص برای تکمیل موفقیت‌آمیز کار مشخص شده ارائه می‌شود.
قرارداد جعاله عمومی
قرارداد جعاله عمومی، قراردادی است که در آن پاداش به عموم مردم یا گروهی از افراد برای انجام یک عمل کلی ارائه می‌شود.
این پاداش معمولاً به عنوان انگیزه برای هر کسی که شرایط مشخص شده را برای انجام عمل یا خدمت مورد نظر داشته باشد، ارائه می‌شود. این نوع قرارداد با دامنه گسترده‌تر و مشارکت بالقوه افراد متعددی که الزامات را برآورده می‌کنند، مشخص می‌شود.
مثال: یک دولت شهری به هر کسی که موارد تخلیه غیرقانونی در محدوده شهر را گزارش کند، پاداش نقدی ارائه می‌کند. در اینصورت، پاداش به هرکسی که شرایط را برآورده کند و اطلاعات مورد نیاز را گزارش دهد، بدون اینکه شخص خاصی هدف قرار گیرد، تعقل می‌گیرد.
شرایط و قوانین قرارداد جعاله
یکی از عقود مقرر قانون مدنی ایران، قرارداد جعاله می‌باشد که دارای مقررات خاصی است :
- عدم ضرورت تعیین مقدار مشخص پاداش در جعاله
- وجود عامل مقرر (واگذاری کار به شخص خاص) یا غیرمقرر (پرداخت پاداش به هرشخصی که کار مورد نظر جاعل را انجام دهد).
- مجهول و متزلزل بودن کار در قرارداد جعاله واسطه‌گری براساس ماده ۵۶۴ قانون مدنی
- بازگشت عامل و جاعل پیش از اتمام کار موافقت شده در قرارداد جعاله
- اخذ پاداش عامل، در صورت رجوع جاعل ضمن انجام عمل
- ودیعه مال جاعل در دست عامل، طبق ماده ۵۶۹ قانون مدنی
- استحقاق دریافت پاداش عامل، در شرایط اعطای مال به جاعل
- فسخ قرارداد جعاله در رابطه با مبانی غیرشرعی و غیرعقلایی طبق ماده ۵۷۰ قانون مدنی
شرایط فسخ و تنظیم قرارداد جعاله
تنظیم و فسخ قرارداد جعاله براساس ماده ۵۶۲ قانون مدنی، شامل ارکان زیر می‌باشد:
تنظیم
- پیشنهاد و پذیرش
قرارداد پاداش مستلزم انجام پیشنهادی است که توسط شخصی که به دنبال یک عمل یا خدمت خاص است، و پذیرش آن پیشنهاد توسط گیرنده‌ای که با انجام کار یا خدمت موافقت می‌کند، ارائه می‌شود.
- شرایط واضح و مشخص
شرایط قرارداد شامل ماهیت عمل یا خدمات مورد نیاز، انجام وظیفه و جزئیات پاداش ارائه شده باید به طور واضح و مشخص بیان شود تا از هرگونه ابهام یا سوء تفاهم جلوگیری شود.
- قصد ایجاد روابط حقوقی
هر دو طرف باید تعیین کنند که قرارداد دارای عواقب حقوقی باشد. آنها باید بفهمند که با احراز شرایط، ارائه دهنده پاداش مکلف به ارائه ثواب می‌شود و دریافت کننده مستحق دریافت آن است.
- توجه
عقد پاداش مستلزم ملاحظه است، که به چیزی با ارزش بین طرفین اشاره دارد. در این مورد، پرداخت معمولاً عمل یا خدماتی است که دریافت کننده در ازای پاداش ارائه شده انجام می‌دهد.
- اهلیت و رضایت
طرفین قرارداد باید اهلیت قانونی برای انعقاد قرارداد کاری داشته باشند، به این معنا که باید عقل سلیم و سن قانونی داشته باشند. رضایت باید آزادانه و بدون هیچ گونه اجبار یا نفوذ ناروا داده باشد.
- قانونمندی
قرارداد جعاله نباید شامل هیچ گونه فعالیت غیرقانونی یا ممنوعه باشد. بلکه باید مطابق با قوانین و مقررات ایران تنظیم شود. می‌توانید در این خصوص از بهترین وکیل قرارداد یا بهترین موسسه حقوقی راهنمایی لازم را بگیرید.
فسخ
- عدم انجام شرایط
در صورتی که گیرنده پاداش به شرایط یا تعهدات مشخص شده در قرارداد عمل نکند، ممکن است قرارداد جعاله فسخ شود. عدم تحقق شرایط می‌تواند شخص ارائه دهنده پاداش را از تعهد خود رهایی بخشد.
- توافق طرفین
قرارداد پاداش با توافق طرفین درگیر قابل فسخ است. در صورتی که پیشنهاد دهنده و گیرنده هر دو بر فسخ قرارداد توافق کنند، می‌توانند با رضایت طرفین این کار را انجام دهند.
- انقضای مدت
در صورتی که در قرارداد جعاله، مدت زمان مشخصی برای تحقق شرایط یا در دسترس بودن پاداش مشخص شده باشد، ممکن است با انقضای آن مدت، قرارداد فسخ شود.
- بطلان یا غیرقانونی بودن
در صورتی که عقد قرارداد به دلایلی مانند کلاهبرداری، اجبار یا تخلف از قوانین و مقررات نافذ یا غیر قانونی شناخته شود، ممکن است فسخ شود.
- فورس ماژور
در شرایط استثنایی که حوادث غیرمترقبه یا شرایط خارج از کنترل طرفین رخ دهد، مانند بلایای طبیعی یا اعمال جنگ، قرارداد پاداش ممکن است به دلیل فورس ماژور بودن فسخ شود. این رویدادها انجام تعهدات قرارداد را غیرممکن یا غیر عملی می‌کند.
آثار جعاله چیست؟
در ایران آثار عقد جعاله عموماً تابع قانون مدنی است. زمانی که قرارداد جعاله برقرار می‌شود، تعهدات قانونی بین طرفین درگیر ایجاد می‌کند. در صورتیکه شرایط مندرج در قرارداد توسط گیرنده انجام شود، شخصی که پاداش را ارائه می دهد، موظف به ارائه پاداش مشخص است.
از سوی دیگر، دریافت کننده پاداش با انجام تعهدات یا شرایط مندرج در قرارداد مستحق دریافت پاداش می‌شود. در صورت بروز اختلاف در خصوص عقد اجرت‌المثل، طرفین می‌توانند از راه‌های قانونی از جمله طرح دعوی حل و فصل اقدام کنند.
دادگاه مفاد قرارداد، احراز شرایط و هرگونه مدرک ارائه شده برای تعیین صحت ادعا را بررسی می‌کند. در صورتی که تشخیص داده شود، تعهدات قرارداد انجام شده است، دادگاه می‌تواند حکم به پرداخت اجرت‌المثل یا اعطای راه‌حل‌های مناسب دیگری را ارائه دهد.
شایان ذکر است که مقررات و تفاسیر خاصی ممکن است در مورد قراردادهای جعاله در ایران اعمال شود و برای درک همه جانبه مفاهیم و آثار حقوقی خاص این گونه قراردادها باید از یک متخصص واجد شرایط یا یک مشاوره حقوقی کمک بگیرید.
مشارکت در جعاله به چه صورت است؟
مشارکت در قرارداد جعاله به شراکت افراد یا طرفین در قرارداد اشاره دارد و معمولاً دو نقش کلیدی را شامل می‌شود: شخصی که پاداش را ارائه می‌دهد و قرارداد را با ارائه یک پیشنهاد آغاز می‌کند، و دریافت کننده پاداش، که پیشنهاد را می‌پذیرد و شرایط یا تعهدات مشخص شده را برای دریافت پاداش انجام می‌دهد. مشارکت می‌تواند برای عموم آزاد باشد یا به افراد خاص بر اساس شرایط قرارداد شراکت محدود شود.
مبلغ قرارداد جعاله (جُعل) چقدر است؟
مقدار قرارداد جعاله بسته به توافق خاص بین طرفین درگیر می‌تواند متفاوت باشد. و معمولاً توسط شخصی که پاداش را ارائه می‌دهد، تعیین می‌شود و می‌تواند مقدار ثابتی از پول، درصدی از ارزش، کالا یا خدمات یا هر نوع غرامت مورد توافق دیگری باشد. مبلغ یا ارزش مشخص پاداش در حین تشکیل قرارداد، مورد مذاکره و توافق قرار می‌گیرد.
جمع بندی
شاید هنوز هم از خودتان بپرسید قرارداد جعاله و خسارات قراردادی چیست؟ به زبان ساده، جعاله یک قرارداد قانونی می‌باشد، و تا قبل از پایان ارتکاب کار مورد نظر توسط عامل، جاعل این امکان را دارد که از جعاله منصرف شود. ما در این از ایران وکالت مقاله تلاش نموده‌ایم شما را با برخی از برجسته‌ترین اصول و ضوابط قانونی تنظیم و فسخ قرارداد جعاله آشنا کنیم.
سوالات متداول در خصوص قرارداد جعاله
عامل تعیین کننده فسخ قرارداد جعاله چیست؟
ذکر این نکته ضروری است که شرایط و ضوابط خاص توافق شده در قرارداد و همچنین قوانین و مقررات قابل اجرا در ایران، در نهایت شرایط فسخ قرارداد پاداش را تعیین می‌کند. برای درک جامع قوانین و مقررات خاص حاکم بر این گونه قراردادها، درخواست مشاوره حقوقی از یک متخصص واجد شرایط توصیه می‌شود.
آیا نامعلوم بودن جزئیات عمل در قرارداد جعاله، سبب بطلان آن می‌گردد؟
خیر، مجهول بودن جزئیات عمل در قرارداد جعاله، لزوماً موجب بطلان آن نمی‌شود. عقد تا زمانی می‌تواند معتبر باشد که ارکان اساسی از قبیل ایجاب، قبول و قصد ایجاد روابط حقوقی در آن موجود باشد. با این حال، توصیه می‌شود برای جلوگیری از ابهام یا اختلاف، شرایط مشخصی در قرارداد گنجانده شود.