نفقه گذشته یا نفقه معوقه به نفقه‌ای گفته می‌شود که مرد، مکلف به پرداخت آن بوده ولی از پرداخت آن امتناع نموده است. مطالبه نفقه گذشته، می‌تواند شامل خرج و مخارج زن باشد که در زندگی مشترک، مرد پرداخت نکرده و زمان آن گذشته است و زن می‌تواند برای آن، اقامه‌ی دعوا کند و نفقه معوقه خود را مطالبه کند.
در واقع بهتر است بگوییم، به نفقه‌ای که به زن تعلق می‌گرفته اما توسط مرد پرداخت نشده است، نفقه گذشته گفته می‌شود. برای مثال اگر مرد در مسافرت باشد یا درصورت حضور داشتن، نفقه و خرجی سه ماه یا بیشتر را پرداخت نکند، به نفقه‌ی پرداخت نشده، نفقه گذشته می‌گویند. زن می‌تواند نسبت به مطالبه نفقه گذشته خود از طریق مراجع قانونی اقدام کند.
در این مقاله از ایران وکالت هرآنچه که باید درباره مطالبه نفقه گذشته بدانید، بررسی می‌کنیم.
قانون مطالبه نفقه گذشته
ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی مقرر می‌کند که زوجه می‌تواند در هر حال، برای مطالبه نفقه گذشته (معوقه) خود، اقامه دعوا نماید و طلب او از بابت نفقه‌ی مزبور طلب ممتاز بوده که در صورت افلاس یا ورشکستگی شوهر، امکان مطالبه نفقه گذشته از طرف زن، وجود دارد.
قانونگذار، همچنین در فصل نوزدهم ماده ۶۴ قانون مجازات اسلامی، ضمانت اجرایی کیفری را مقرر نموده است مبنی بر اینکه هر کس با داشتن استطاعت مالی، از پرداخت نفقه زن خود (درصورت تمکین) یا نفقه سایر اشخاصی که نفقه ایشان بر وی واجب است، امتناع نماید، دادگاه از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس برای او مقرر می‌کند.
مطالبه نفقه گذشته چگونه ممکن است؟
زن می‌تواند با داشتن مدارک کافی جهت اثبات عدم پرداخت نفقه معوقه، دادخواست مطالبه نفقه گذشته را به دادگاه خانواده و یا شورای حل اختلاف تقدیم نماید. همچنین زن می‌تواند بعد از جدایی از همسرش، درصورتی که زوج در گذشته نفقه را پرداخت نکرده باشد، اقدام به مطالبه نفقه گذشته خود کند.
البته توجه داشته باشید، درصورتی‌که درخصوص حقوق مالی توافقاتی صورت گرفته باشد و در حکم طلاق بیان شده باشد، دیگر بعد از حکم قابل پیگیری مجدد نیست. اما اگر در این خصوص توافقی صورت نگرفته باشد، شما می‌توانید از طریق ارائه‌ی دادخواست حقوقی، نسبت به مطالبه نفقه گذشته خود، اقدام کنید.
شما برای این درخواست، باید ادله و شواهدی که عدم پرداخت نفقه معوقه را تأیید کند، داشته باشید. مرجع صالح رسیدگی در این دعوا، دادگاه خانواده است. شما باید از طریق دفاتر خدمات قضایی برای ثبت دادخواست خود اقدام کنید.
حال در صورتی که در این خصوص، زوج محکوم به پرداخت گردد، بعد از قطعیت حکم، زوجه می‌تواند تقاضای اجرای حکم را داشته باشد و در صورتی هم که پرداخت نگردد، زوجه می‌تواند تقاضای توقیف اموال زوج را داشته باشد.
مطلب پیشنهادی: بهترین وکیل خانواده
موارد مجاز برای عدم پرداخت نفقه
همانطور که گفتیم؛ پرداخت نفقه بر عهده مرد است و مرد خانواده ملزم به این کار می‌باشد. در بعضی از موارد، قانون، حق عدم پرداخت نفقه را به مرد می‌دهد که در این مواقع، مرد از پرداخت نفقه معوقه و همچنین نفقه حال یا آینده نیز معاف خواهد شد.
موارد مجاز برای عدم پرداخت نفقه به شرح زیر است:
- ترک کردن منزل توسط زن
- عدم تمکین عام و خاص زن
- ناسازگاری زن بدون داشتن دلیل موجه
- عدم داشتن حسن معاشرت زن
مدارک لازم برای مطالبه نفقه گذشته
مدارکی که شما برای مطالبه نفقه گذشته نیاز دارید به شرح زیر می‌باشند:
- تنظیم فرم دادخواست مطالبه نفقه معوقه
- شناسنامه و کارت ملی
- سند ازدواج یا رونوشت سند ازدواج از دفتر رسمی ازدواج
- وکالتنامه وکیل
- پرداخت هزینه دادرسی
- استشهادیه شاهدان یا هر مدرک اثبات‌کننده ادعا
زنان شاغل چگونه می‌توانند نفقه گذشته را مطالبه کنند؟
ممکن است زن شاغل باشد و ماهیانه حقوق دریافت کند و مرد به دلیل شاغل بودن و کسب درآمد، تهیه و پرداخت هزینه خوراک و پوشاک همسر خود را بر عهده خودش بگذارد. حتی اگر سال‌ها از این جریان بگذرد، زن به‌راحتی می‌تواند برای کل مدتی که شوهر او هزینه‌هایش را پرداخت نکرده است، از دادگاه نفقه خود را مطالبه نماید.
توجه داشته باشید که این امر به‌راحتی قابل اثبات و اجرا است.
فرزند طلاق چگونه می تواند نفقه گذشته را مطالبه کند؟
شرایطی را در نظر بگیرید که زوجه مطلقه شده و حضانت فرزند یا فرزندانش را نیز بر عهده دارد. فرزندان از ابتدای طلاق به مدت چند سال است که در کنار مادر زندگی می‌کنند و پدر در این مدت؛ هیچ نفقه‌ای اعم از هزینه تحصیل یا خوراک و پوشاک به فرزندان پرداخت نکرده است.
در این حالت فرزندان به شخصه می‌توانند برای مطالبه نفقه حال و آینده خود اقدامات لازم را انجام دهند اما در مورد نفقه گذشته فرزندان، در قانون حقی برای آن‌ها در نظر گرفته نشده است.
مرجع رسیدگی به مطالبه نفقه گذشته (معوقه) کجاست؟
درصورتی که میزان خواسته و مبلغ نفقه گذشته زیر بیست میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف محل اقامت خوانده است و در صورتی که مبلغ بالاتر از بیست میلیون تومان باشد، دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی به آن را دارد.
دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف به محض وصول دادخواست و با تعیین وقت، موضوع را جهت تعیین میزان نفقه به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع می‌نماید و پس از صدور رأی، می‌تواند قابل وصول گردد.
شرایط دادخواست حقوقی مطالبه نفقه گذشته (معوقه) چیست؟
چنانچه زنی بخواهد نفقه گذشته خود را طلب کند، فقط با ارائه دادخواست حقوقی می‌تواند آن را دریافت کند. در این صورت زوجه پس از خرید دو نسخه دادخواست، باید خواسته خود را در آن‌ها قید کنند و چون دعوای نفقه، مالی است؛ به میزان مبلغ مورد مطالبه تمبر الصاق و آن را به دادگاه خانواده تقدیم می‌کنند.
در نظر داشته باشید که می‌توانید در دادخواست خود؛ هزینه دادرسی را نیز مطالبه کنید.
سخن آخر
با همه این تفاسیر؛ مرد خانه مکلف به تامین نیازهای مالی همسر و فرزندان به صورت متعارف می‌باشد و چنانچه در پرداخت نفقه به همسر و فرزندانش کوتاهی کند، زن می‌تواند برای مطالبه نفقه خود و فرزندانش، طرح شکایت به دادگاه را اجرا کرد. پیشهاد می‌شود که در این مورد با بهترین مشاور حقوقی که می‌شناسید مشورت نمایید.
سوالات متداول
چه مدارکی برای نفقه گذشته لازم است ؟
تنظیم فرم دادخواست / شناسنامه و کارت ملی / وکالتنامه وکیل / استشهادیه شهود / سند ازدواج و یا رونوشت آن / پرداخت هزینه دادرسی
چه زمانی مطالبه نفقه گذشته ممکن است؟
زن قادر است در صورت داشتن مدارک کافی جهت اثبات عدم پرداخت نفقه گذشته به وسیله شوهرش، مطالبه نفقه گذشته را به دادگاه خانواده و یا شورای حل اختلاف تقدیم نماید.