شنود غیر مجاز، گوش دادن پنهانی یا استراق سمع به مکالمات تلفنی از عواملی بوده که سبب نقض حریم خصوصی افراد می شود و طبق اصل ۲۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بازرسی، شنود غیر مجاز بدون داشتن حکم، ضبط و فاش کردن مکالمات تلفنی همگی جرم به شمار می رود و پیگرد قانونی دارد.
شنود غیر مجاز در شرایطی مصداق است که شخص شنودکننده تحت تعقیب جرم شنود غیر قانونی قرار خواهد گرفت، اجازه شنود ندارد و مخفیانه گوش کرده باشد.
جالب است بدانید فایل های صوتی که توسط شخص شنیده می شود در اصل همان استراق سمع سنتی است اما ملاحظه ایمیل ها یا نامه های الکترونیکی و سایر داده های مجازی، در حکم شنود غیر مجاز است.
براساس قانون آیین دادرسی کیفری در شرایطی که قابلیت صدور دستور شنود مکالمات اشخاص وجود دارد؛ شامل مواردی است که کشف جرم به این امر بستگی دارد و موضوع در رابطه با حقوق شهروندی یا امنیت ملی باشد.
همچنین در قانون احترام به آزادی های مشروع و حقوق شهروندی نیز نسبت به اهمیت حریم خصوصی تاکید و اشخاص به سبب نقص آن مستحق کیفر شناخته می شود. در ادامه مطلب از ایران وکالت به نکات مهم شنود غیر مجاز می پردازیم.
استراق سمع یا شنود چیست ؟
قبل از اینکه به ارکان های جرم شنود غیر قانونی بپردازیم بهتر است در ابتدا با معنی و مفهوم استراق سمع آشنا شویم. به زبان ساده تمامیه افراد در زندگی خصوصی و شخصی خود دارای حریم و حقوقی هستند که شامل نامه ها، مکالمات تلفنی، پیام ها، تصاویر و غیره می باشد و اگر کسی به هر صورتی بدون اجازه خود شخص وارد این حریم شود، به آن تجاوز کرده و مرتکب جرم شده است.
از این جهت، از دیدگاه قانون یکی از مهمترین حقوق اشخاص و شهروندان حفظ و حریم شخصی است. افرادی که با شنودهای غیر مجاز قصد از بین بردن آبرو و اخاذی را دارند، از دیدگاه قانون مجرم شناخته شده و مجازاتی را در پی خواهد داشت.
مطلب پیشنهادی : توهین به افراد در شبکه های اجتماعی
مجازات شنود غیر مجاز
شنود غیر قانونی زمانی رخ می دهد که استراق سمع بدون رضایت و آگاهی شخص صورت بگیرد.
در قانون به جای استفاده از کلمه استراق از کلمه شنود استفاده شده زیرا که در عصر تبادل اطلاعات و تکامل یافتن فناوری های نوین، زمینه ای را برای دور زدن شنود غیر مجاز ایجاد کرده است؛ به عبارتی دیگر دلالت بر دریافت محتوا دارد و این دریافت صرفا از راه استراق سمع نیست.
به عنوان مثال شنود غیر قانونی زمانی رخ می دهد که شخص ب و ج در حال انتقال محتوا هستند و شخص الف بدون رضایت قبلی و اطلاع اشخاص ب و ج سعی به دریافت اطلاعات کند، شنود غیر مجاز رخ داده و فرد الف مجرم شناخته می شود.
با توجه به این موضوع در ماده ۷۳۰ قانون مجازات اسلامی تنظیم شده : هر فردی که به صورت غیر مجاز محتوای در حال انتقال ارتباطات غیرعمومی در رسانه های رایانه ای یا مخابراتی را شنود کند، به ۶ ماه الی ۲ سال حبس محکوم خواهد شد یا جزای نقدی آن به میزان ۱۰ الی ۴۰ میلیون ریال با توجه به تشخیص دادگاه معین خواهد شد.
همچنین جالب است بدانید اگر جرم شنود غیر قانونی توسط کارمند دولت یا نهاد های حکومتی و عمومی صورت بگیرد و در صورت ارائه مدرک، آن فرد به ۱۶ ماه حبس تا دو سال یا جزای نقدی ۴۰ میلیون ریال مجازات محکوم خواهد شد.
ارکان های مهم جرم شنود غیر مجاز
رکن قانونی: ماده ۷۳۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ بخش تعزیرات می باشد. طبق این ماده هر فردی به طور غیر مجاز داده و محتوای در حال انتقال ارتباطات غیرعمومی در سامانه های رایانه ای را شنود کند به حبس از شش ماه تا دو سال یا جریمه نقدی ده میلیون تا چهل میلیون ریال مجازات محکوم خواهد شد.
رکن مادی: دقت داشته باشید شنود غیرمجاز تنها به شنیدن با استفاده از حس شنوایی خلاصه نمی شود. چرا که دستیابی به هر گونه داده، اطلاعات شخصی همچون پیام، فیلم و عکس همگی شامل جرم شنود غیر مجاز می شود.
دقت داشته باشید واژه غیر مجاز در این ماده، به معنای شنود محتوا بودن رضایت صاحب اصلی آن می باشد. بنابراین در مواقعی که شخصی با اجازه و رضایت و یا به حکم قانون اقدام به چنین امری نماید، مشمول این ماده نخواهد شد.
مطلب پیشنهادی : مجازات خیانت در امانت
نکات مهم جرم شنود غیر مجاز
جرم شنود غیر قانونی همانند جرم دسترسی غیر مجاز، از دسته جرایم مطلق است و صرفا انجام آن عمل، جرم به شمار می رود. در صورتی که فردی بیش از دوبار به جرم شنود غیرمجاز دستگیر شود، در این صورت دادگاه می تواند فرد مجرم را به مجازات تکمیلی در بند الف ماده ۷۵۵ قانون مجازات اسلامی محکوم کند.
در صورت تکرار جرم شنود غیر مجاز بیش از دو بار دادگاه می تواند فرد مجرم را از خدمات الکترونیکی قبیل اینترنت، تلفن همراه، اخذ نامه دامنه محروم سازد.
تلفن همراه با کارهای روزمره اکثر افراد گره خورده و نقش بزرگی را در زندگی روزانه ایفا می کند. از این جهت روش های جاسوسی نیز پیشرفته کرده و شنود غیر مجاز یکی از جرم های رایج در این زمینه شده است که سبب نقض حریم شخصی افراد می شود.
از این رو بر اساس ماده ۷۳۰ قانون مجازات جمهوری اسلامی ایران هر شخصی که در دادگاه به جرم شنود غیر مجاز محکوم شود، مجازاتی همچون ۶ الی ۲ سال حبس را به همراه خواهد داشت.
سوالات متداول
آیا شنود مکالمات همسر، شنود غیر مجاز محسوب می شود ؟
در برخی از موارد زوجین برای اثبات خیانت و جرم رابطه نامشروع همسر خود، اقدام به کار گذاشتن شنود تلفن، منزل یا ماشین می نمایند و از این طریق مکالمات همسر خود را ضبط می کند. هر چند شنود غیر مجاز بدون داشتن حکم قانونی و رضایت فرد، جرم تلقی می شود اما از آنجا که نهاد خانواده بسیار ارزشمند است، قضاوت شنود مکالمات همسر، بدون داشتن مجوز جرم به شمار نمی رود.
شخص شنود کننده غیرمجاز رایانه ای چه مجازاتی را به همراه دارد ؟
مجازات جرم شنود غیر مجاز رایانه ای، ۶ ماه الی ۲ سال حبس و پرداخت نقدی ۱۰ میلیون تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات است.