اعدام در تاریخ حقوق کیفری سنگین ترین مجازات است که در برخورد با کسانی که قانون را پایمال می کردند اجرا میشود. در گذشته این حکم در اکثر کشورها انجام می شد، اما در حال حاضر بسیاری از کشورها این قانون را به دلیل اعتراضات و فشار افکار عمومی و سازمان مدافع حقوق بشر لغو کرده اند. در کشورهایی که این حکم در آنها اجرا میشود، شامل کشورهای اسلامی و کشورهایی از قاره آسیا و آفریقا هستند. تنها کشور اروپایی که این قانون را اجرا میکند بلاروس است. در این مقاله از ایران وکالت قصد داریم شما را با مجازات‌ها و قوانین این حکم در ایران آشنا کنیم.
تفاوت قصاص و اعدام
دو نوع مجازات سلب حیات وجود دارد قصاص و اعدام دو مجازاتی هستند که گرچه هر دو سلب حیات محسوب می‌شوند اما با هم تفاوت دارند که در ادامه به تفاوت‌های آن می‌پردازیم.
- اعدام به معنی پایان دادن به زندگی فرد است اما قصاص برای نقص عضو هم استفاده میشود.
- برای قصاص کردن کسی باید فرد زیان دیده به دادگاه مراجعه کند و درخواست رسیدگی کند و قاضی با بررسی پرونده اجازه قصاص دهد.اما اعدام با اقامه دعوی از طرف دادستان صادر میشود.
- مجازات قصاص را قانون گذار بر اساس آیات قرآن به صورت قانون درآمده است؛ ولی مجازات اعدام با توجه به شرایط جامعه توسط قانونگذار تعیین میشود. بنابراین قصاص یک مجازات حدی است (مجازاتی که نوع، میزان، کیفیت اجرای مجازات به صورت دقیق ذکر شده است و تغییری نخواهد کرد.) و اعدام یک مجازات تعزیری است (طبق ماده ۱۸ قانون مجازات اسلامی، قاضی اختیار دارد میزان حکم را با توجه به مجازات تعیین شده توسط قانونگذار، تعیین کند.)
- در مجازات قصاص شاکی اگر بخواهد می‌تواند مجرم را ببخشد؛ ولی در مجازات اعدام به دلیل اینکه از طرف قانونگذار تعیین میشود، قابل بخشش نیست.
- اجرای حکم این دو مجازات نیز متفاوت است در قصاص مجرم دقیقا با همان جرمی که مرتکب شده مجازات میشود اما در اعدام همیشه به یک صورت مثل دار زدن رخ میدهد.
جرم هایی که حکم آنها اعدام است
جرم زنا
زنا یعنی یک زن و مرد بدون ازدواج رابطه جنسی داشته باشند، به شرط اینکه شک و شبهه در رابطه وجود نداشته باشد و دو طرف علم بر اینکه بر هم محرم نیستند را داشته باشند.
- زنای محصنه به فردی اطلاق میشود که با وجود اینکه همسر دارد و امکان استمتاع دارد با دیگری رابطه جنسی برقرار میکند.
- تجاوز یا زنا به عنف هم مجازاتش اعدام است اما در صورتی که مجرم توبه کند، قانونگذار مجازات اصلی را لغو میکند. با توجه به قوانین ایران در این مورد بهتر است در این مورد از وکیل کمک بگیرید. زنا با محارم و همچنین زنای غیر مسلمان با زن مسلمان نیز همین حکم را دارد.
لواط
یعنی دو مرد با هم رابطه جنسی برقرار کنند و مردی آلت تناسلی خود را تا ختنه گاه و یا بیشتر در مقعد مرد دیگر داخل کند. طبق ماده ۲۳۴ “حد لواط برای فاعل، در صورت عنف، اکراه یا دارا بودن شرایط احصان، اعدام و در غیر این صورت، صد ضربه شلاق است. حد لواط برای مفعول در هر صورت (وجود یا عدم احصان) اعدام است.”
محاربه، سردستگی گروه مجرمانه و بغی
طبق ماده ۱۳۰ قانون “هرکس سردستگی یک گروه مجرمانه را برعهده گیرد به حداکثر مجازات شدیدترین جرمی که اعضای آن گروه در راستای اهداف همان گروه مرتکب شوند، محکوم می گردد مگر آنکه جرم ارتکابی موجب حد یا قصاص یا دیه باشد که در این صورت به حداکثر مجازات معاونت در آن جرم محکوم می شود و در این مورد باید از وکیل دیه کمک بگیرید. در محاربه و افساد فی الارض زمانی که عنوان محارب یا مفسد فی الارض بر سردسته گروه مجرمانه صدق کند حسب مورد به مجازات محارب یا مفسد فی الارض محکوم می گردد.”
به عبارتی اگر سردسته شرایط محارب یا مفسد فی الارض را داشته باشد به اعدام محکوم میشود. برای شخص محارب مجازات‌های دیگری مثل قطع دست راست و پای چپ و نفی بلد نیز در نظر گرفته میشود. راهزنان و سارقان و قاچاقچیان که مسلح باشند محارب محسوب می‌شوند. مورد دیگر از این مجازات بغی است که به معنی قیام مسلحانه علیه اصل نظام جمهوری اسلامی است.
افساد فی الارض
در افساد فی الارض فرد به طور گسترده مرتکب جرم میشود که قانون حکم قتل این فرد را که باعث ناامنی و خسارت به کشور شده میدهد.
طبق ماده ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی ” هرکس به طور گسترده، مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرایم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها گردد به گونه ای که موجب اخلال شدید در نظام عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد، مفسد فی الارض محسوب و به اعدام محکوم می‌گردد.”
سب النبی
طبق ماده ۲۶۲ فردی که به معصومین و پیامبر توهین کند حکم آن اعدام است. بر سر مصادیق این ماده اختلاف نظراتی وجود دارد.
تکرار جرم حدی در مرتبه چهارم
هرگاه کسی سه بار به جرم حدی مثل شرب خمر، قذف، مساحقه و… مرتکب شود و هر سه بار مجازات حدی بر او وارد شود بار چهارم اعدام خواهد شد.
اخلال در نظام اقتصادی کشور
در ماده ۱ و ۲ قانون مجازات اسلامی اخلالگرانی که موجب اخلال در نظام اقتصادی میشود، نام برده شده است. ماده ۱ شامل بندهای زیر میشود:
الف – اخلال در نظام پولی یا ارزی کشور از طریق قاچاق عمده ارز یا ضرب سکه قلب یا جعل اسکناس یا وارد کردن یا توزیع نمودن عمده آنها اعم از داخلی و خارجی و امثال آن.
ب – اخلال در امر توزیع مایحتاج عمومی از طریق گران‌فروشی کلان ارزاق یا سایر نیازمندی‌های عمومی و احتکار عمده ارزاق یا نیازمندی‌های مزبور و پیش‌خرید فراوان تولیدات کشاورزی و سایر تولیدات مورد نیاز عامه و امثال آنها به‌منظور ایجاد انحصار یا کمبود در عرضه آنها.
ج – اخلال در نظام تولیدی کشور از طریق سوءاستفاده عمده از فروش غیرمجاز تجهیزات فنی و مواد اولیه در بازار آزاد یا تخلف از تعهدات مربوط در مورد آن و یا رشاء و ارتشاء عمده در امر تولید یا اخذ مجوزهای تولیدی در مواردی که موجب اختلال در سیاست‌های تولیدی کشور شود و امثال آنها.
د – هرگونه اقدامی به قصد خارج کردن میراث فرهنگی یا ثروت‌های ملی اگرچه به خارج کردن آن نیانجامد، قاچاق محسوب و کلیه اموالی که برای خارج کردن از کشور در نظر گرفته شده است، مال موضوع قاچاق تلقی و به سود دولت ضبط می گردد.
ه – وصول وجوه کلان به صورت قبول سپرده اشخاص حقیقی یا حقوقی تحت عنوان مضاربه و نظائر آن که موجب حیف و میل اموال مردم یا اخلال در نظام اقتصادی شود.
و – اقدام باندی و تشکیلاتی جهت اخلال در نظام صادراتی کشور به هر صورت از قبیل تقلب در سپردن پیمان ارزی یا تأدیه آن و تقلب در قیمت‌گذاری کالاهای صادراتی و…
ز – تأسیس، قبول نمایندگی و عضوگیری در بنگاه، مؤسسه، شرکت یا گروه به منظور کسب درآمد ناشی از افزایش اعضاء به نحوی که اعضاء جدید جهت منفعت، افراد دیگری را جذب نموده و توسعه زنجیره یا شبکه انسانی تداوم یابد.
ماده ۲ می‌گوید اگر مجرم به هر کدام از بندهای ماده ۱ به قصد ضربه رساندن به نظام یا به قصد مقابله با آن و یا دانستن به موثر بودن اقدام در مقابله با نظام به طوری که در حد فساد فی الارض باشد مجازات اعدام خواهد بود در غیر این صورت به حبس محکوم میشود و در هر دو حالت اموال مجرم که از طریق خلاف قانون به دست آمده باشد ضبط می‌گردد.
مواد مخدر
در موارد زیر حکم اعدام برای مجرم صادر میشود:
- کشت خشخاش و کوکا کند در مرحله چهارم
- اگر مواد سنتی بیش از ۵ کیلو گرم باشد اما اگر مجرم برای بار اول مرتکب جرم شده باشد و و مواد را نفروخته باشد و کمتر از ۲۰ کیلوگرم باشد دادگاه مجرم را به حبس ابد و هفتاد و چهار ضربه شلاق محکوم میکند همینطور اموال وی بجز هزینه تامین زندگی متعارف برای خانواده مصادره می‌گردد. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به جرایم مواد مخدر مراجعه فرمایید.
- اگر مواد بالای ۲۰ کیلوگرم باشد تحت هر شرایطی حکم، اعدام است.
- مواد صنعتی مانند مورفین و هروئین اگر بیش از ۳۰ گرم باشد.
سوالات متداول
سن اعدام در ایران چقدر است؟
سن اعدام در ایران سن بلوغ است در پسران ۱۵ سال و در دختران ۹ سال است در صورتی که در عقل و کمال آنها شبهه باشد حکم آنها ۱۸ سالگی اجرا خواهد شد
در چه مواردی حکم اعدام اجرا نمی شود؟
طبق آنچه قبلا گفت شد در افراد زیر ۱۸ سال و زنان باردار حکم به تعویق میافتد ولی لغو نمی شود