همه چیز در مورد رباخواری

احتمالا شما نیز بارها و بارها با واژه رباخواری روبرو شده اید. در این مقاله قصد داریم تمامی آنچه که به ربا مربوط می شود را برایتان شرح دهیم. اینکه ربا دهنده و ربا گیرنده کیست و مجازات آن در قانون اساسی به چه صورت است. پس تا انتهای این مقاله از ایران وکالت با ما همراه باشید.

ربا خواری چیست؟

رباخواری همیشه در همه ادیان الهی یک عمل قبح و ناپسند تلقی شده است. در دین اسلام نیز این عمل جزء گناهان کبیره محسوب شده که قبح آن به منزله جنگ با خدا است. این عمل از گذشته های دور رایج بوده و تا به امروزه نیز ادامه پیدا کرده است. این کلمه در لغت به معنای زیاد شدن چیزی است بدون اینکه کاری برای آن انجام شده باشد.

 نزول خواری یا رباخواری به عملی گفته می شود که فردا وام دهنده در زمان دریافت پول خود، مبلغی بیش از آنچه که پرداخت کرده دریافت کند. به همین دلیل در قانون اساسی کشور برای آن مجازات در نظر گرفته شده است. در جامعه امروزی نیز به معنای دریافت مال، بیش از آنچه که پرداخت شده، می باشد که در عرف به آن بهره و یا نزول نیز می گویند.

معاملات غیر ربوی

معاملات غیر ربوی شامل مواردی است که طی آن طرفین مشخص می کنند که علاوه بر سود مال، در ضرر و زیان نیز با یکدیگر شراکت کنند. قراردادهای این چنینی ربوی نبوده و رباخواری محسوب نمی شود. به این شکل مجازاتی نیز شامل آن نخواهد شد.

معاملات ربوی

معاملات ربوی به معنای این است که یک یا چند نفر طی یک قرارداد به صورت شفاهی و یا کتبی به این توافق برسند که بعد از معامله یک جنس، مبلغ بیشتری نسبت به قیمت اصلی جنس پرداخت کنند.

ربا از دیدگاه کیفری

رباخواری از نظر بهترین وکیل کیفری شامل توافقی است که بر اساس آن دو یا چند نفر طی یک قراردادی به نامهای مختلف مانند بیع، صلح و قرض مشخص می کنند که مالی را علاوه بر آن مال که قرض داده اند، دریافت کنند. به این ترتیب در قانون مجازات اسلامی و بر اساس ماده ۵۹۵ قانون اساسی تمامی افرادی که در این قرارداد مداخله کرده اند، شامل مجازات تعیین شده می شوند.

ربا از دیدگاه حقوقی

همانطور که گفته شده عمل رباخواری جرم و از گناهان کبیره است و قراردادهای این چنینی به لحاظ قانونی باطل است. به همین دلیل اگر طرفین در هنگام چنین قراردادی دچار مشکل شوند، دادگاه حقوقی نمی تواند به مسائل آنها رسیدگی کند.

مجازات جرم رباخواری

همانطور که گفته شد رباخواری در قانون اساسی جرم محسوب شده و تمامی قراردادهای مربوط به آن که شامل فرد مقرض، مقترض و واسطه است، باطل به حساب می آید. به همین دلیل قانونگذار برای آن مجازات در نظر گرفته است. این مجازات از شش ماه تا سه سال حبس تعزیری به همراه هفتاد و چهار ضربه شلاق متغیر است. جزای نقدی آن نیز شامل مقدار آن مال و همینطور رد مبلغ اضافه به صاحب مال است.

انواع ربا

ربا مصادیق مختلفی دارد که به دو نوع ربای قرضی و ربای معاملاتی دسته بندی می شود. ربای قرضی به معنای این است که فرد قرض دهنده مبلغی بیش از آنچه که به قرض گیرنده پرداخت کرده، دریافت کند. ربای معاملاتی نیز به این معنی است که مقترض یا مقرض در زمان معامله مبلغی بیش از قیمت اصلی بیع دریافت کند. معاملات رباخواری در صورتی مشکل دارد که سود پرداخت شده تنها به نفع یکی از طرفین معامله باشد.

مطالعه بیشتر: بررسی جرم خیانت در امانت

چه مواردی جزء ربا محسوب نمی شود؟

تمامی قراردادهایی که بر اساس آن فرد وام دهنده مبلغی بیش از آنچه که به وام گیرنده پرداخت کرده را بگیرد، رباخواری محسوب شده و شامل مجازات ذکر شده می شود. اما در بعضی شرایط استنثنایی این عمل ربا محسوب نشده و به این ترتیب در قانون مجازات اسلامی مجازاتی برای آن در نظر گرفته نشده است. در ادامه به شرح این شرایط می پردازیم:

 بر اساس تبصره دوم ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی، تنها در صورتی وام دهنده مجرم شناخته نمی شود که مجبور به انجام چنین معامله ای شده و فرد وام گیرنده شامل مجازات می شود.

مورد دیگری که در قانون مجازات اسلامی در دسته رباخواری محسوب نمی شود، به قرارداد مابین زن و شوهر و یا پدر فرزند مربوط می شود. در صورت عقد چنین قراردادی بر اساس ماده ۵۹۵ قانون مجازات، شامل مجازات نمی شود.

آخرین موردی که جزء رباخواری محسوب نمی شود، این است که فرد مسلمان میتواند از فرد کافر ربا دریافت کند. که باز هم شامل مجازات نمی شود.

تفاوت ربا خواری و مضاربه

شاید شما نیز سردگم شده اید و حتما از خود سوال میکنید که مضاربه چه تفاوتی با رباخواری دارد. در بخش قبلی به توضیح ربا خواری پرداختیم. حال می خواهیم تفاوت رباخواری و مضاربه را بدانیم. همانطور که گفتیم در عمل ربا، شخص وام گیرنده طی یک قرارداد مجبور به پرداخت مبلغی بیش از آنچه که دریافت کرده، می شود. اما در مضاربه به این شکل نیست. در واقع فرد سرمایه گذار در یک معامله علاوه بر سود، در ضرر و زیان آن هم شریک می شود. به این ترتیب حقی از وام گیرنده ضایع نمی شود.

اگر صاحب ربا مجهول الهویت باشد، حکم چیست؟

بر اساس قانون مجازات اسلامی و طبق ماده ۵۹۵، چنانچه صاحب مال مشخص نباشد، با توجه به اینکه جزء اموال مجهول المالک تلقی می شود، این مال در اختیار ولی فقیه قرار می گیرد.

عمل ربا در امور غیر مالی

احتمالا این سوال برایتان پیش آمده که آیا ربا در امور غیر مالی نیز جرم محسوب شده و شامل مجازات می باشد یا خیر؟ باید ذکر کنیم که عمل رباخواری فقط محدود به امور مالی و بر اساس دریافت سود بیشتر از آنچه که وام دهنده پرداخت کرده، می باشد. بنابراین امور غیر مالی ربا محسوب نمی شود.

سخن پایانی

در قانون مجازات اسلامی برای عمل رباخواری، جرم های سنگینی در نظر گرفته شده است. به این ترتیب چنانچه این جرم اثبات شود و فرد متهم به انجام چنین جرمی شود، به دلیل نداشتن اطلاعات کافی در این زمینه، نمی تواند خود را از این جرم تبرعه کند. به همین دلیل داشتن بهترین وکیل کیفری حاذق و متبحری در زمینه رباخواری می تواند بسیار کمک کننده باشد.

سوالات متداول