تعریف دادگاه نظامی
برای اعمال قوانین در ارگان ها و سازمان‌های مربوط به نیروهای مسلح، قوانین و مقررات نظامی تعریف میشود که افرادی که حین انجام وظیفه مرتکب جرایم خدمتی در حیطه شغلی خود شدند، یا مبتنی بر اتفاقی قصد شکایت در دادسرای نظامی را دارند، در یک دادگاه نظامی محاکمه و یا به شکایات آنان رسیدگی شود.
بیشترین پرونده‌های جرایم نظامی در این دادگاه ها مربوط به رعایت نکردن نظم بوده و بر اساس قوانین کیفری مرتبط با دادگاه نظامی محاکمه می‌شوند.
هدف از تشکیل دادسرای نظامی چیست؟
دادسرای نظامی، همراه با دادگاه نظامی به تعقیب و تحقیق درجرائم داخل در صلاحیت دادگاه‌های مربوطه را عهده دار می‌باشند. دادسراهای نظامی برای محاکمه یا شکایت در دادسرای نظامی معمولا در مرکز هر استان تشکیل می‌گردد و در شهرستان نیز در صورت نیاز و ضرورت، تحت عنوان دادسرای نظامی ناحیه تشکیل می‌شوند.
انواع دادگاه‌های نظامی
برای رسیدگی به شکایت در دادسرای نظامی و طبق قانون آیین دادرسی کیفری در سازمان‌های قضایی مرتبط با نیروهای مسلح و ارگان‌های نظامی و انتظامی به انواع دادگاه‌های نظامی اشاره نموده است:
- دادگاه نظامی دو
- دادگاه نظامی یک
- دادگاه‌های نظامی دو در زمان وقوع جنگ
- دادگاه‌های نظامی یک در زمان وقوع جنگ
- دادگاه تجدیدنظر نظامی
- دادگاه تجدیدنظر نظامی در زمان وقوع جنگ
صلاحیت دادگاه نظامی دو
این نوع دادگاه نظامی صلاحیت و توانایی رسیدگی به تمامی جرایم ارتکابی را دارد که در ماده قانونی ۳۰۱ نیز این موضوع مطرح شده است. صلاحیت این دادگاه در چهار بند مشخص شده است. جرایمی که مجازات‌های آن مربوط به نوع ۵، ۶، ۷ است.
در ماده ۳۰۳ قانون آیین دادرسی نیز جرایم مربوط به تبانی علیه جمهوری اسلامی ایران و جرایمی که بر خلاف امنیت خارجی، داخلی و محاربه باشد، اهانت به بنیان گذار نظام جمهوری اسلامی، جرایم مربوط به مصرف یا فروش مواد روانگردان، مخدر، قاچاق اسلحه و هر گونه فروش یا حمل مهمات در این نوع دادگاه مورد بررسی قرار می گیرد.
صلاحیت دادگاه تجدید نظر در ارگان‌های نظامی
به جز احکام صادره قطعی، کلیه آراء و دستورات و احکامی که در دادگاه ها دو، یک و دادگاه کودک و نوجوان ابلاغ می‌شوند قابل اعتراض و بازبینی مجدد می‌باشند. مرجع تجدید نظر خواهی برای شکایت در دادسرای نظامی بر اساس احکام صادر شده در دادگاه یک نظامی و مندرج در ماده ۳۰۳ قانون، دیوان عدالت کشوری بوده و در بقیه موارد دادگاه‌های مرکز هر استان مرجعی برای تجدید نظر خواهی خواهد بود.
دادگاه نظامی هنگام وقوع جنگ
هنگام وقوع جنگ در کشور دادگاه‌های نظامی جنگ با تایید رئیس قوه قضاییه با هدف رسیدگی بر جرایم مرتبط با وضعیت جدید پیش آمده کشور و اوضاع نابسامان در روزهای جنگ، در مراکز استان ها و همچنین در قرارگاه‌های عملیاتی و یا در سایر نقاط مورد نیاز تشکیل خواهند شد. شکایت در دادسرای نظامی و همچنین دادگاه‌های نظامی یک و دو دادگاه‌های تجدید نظر خواهی نظامی تا پایان جنگ به جرایمی که مربوط به جنگ است رسیدگی خواهد شد.
چه کسانی افراد نظامی محسوب می‌شوند؟
طبق ماده ۱ قانون نیروهای مسلح: دادگاه ها و دادسراهای نظامی موظف هستند تا برای شکایت در دادسرای نظامی پرسنل یا به جرائم مربوط به کلیه افرادی که نظامی خوانده می‌شوند، رسیدگی کنند.
- پرسنل ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و ارگان‌های وابسته
- پرسنل ارتش جمهوری اسلامی ایران و سازمان‌های وابسته
- کارکنان و پرسنل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و ارگان‌های وابسته مانند بسیج
- کارکنان وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان‌های وابسته
- کارکنانی که مشمول قوانین نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران هستند
- کارکنان وظیفه از تاریخ شروع تا پایان خدمت سربازی
- محصلان – مراکر آموزش انتظامی و نظامی در داخل و یا حتی خارج از کشور و مراکز آموزش ورازت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
کسانی که موقتا در خدمت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران هستند و طبق قوانین استخدامی مربوط به نیروهای مسلح تا پایان مدت ذکر شده، یکی اعضاء نیروهای مسلح محسوب می‌شوند و برای شکایت در دادسرای نظامی میتوانند از طریق مراجع مربوطه اقدام کنند.
تبصره ۱ – جرائم نظامی و انتظامی کارکنان ذکر شده که در ارگان‌های دیگر خدمت می‌کنند در دادگاه‌های نظامی رسیدگی میشود.
چه زمانی میتوان در دادسرای نظامی شکایت کرد؟
در مواردی که جرم مرتبط با وظایف مامور نباشد، رسیدگی به شکایات توسط دادسرای عمومی براساس محل وقوع جرم صورت می‌گیرد، و هنگامی که جرم مرتبط با وظایف مامور باشد لازم است برای شکایت در دادسرای نظامی، شاکی به دادسرای نظامی محل وقوع جرم مراجعه کند و با ابطال تمبر و تقدیم شکوائیه، شکایت خود را مطرح کند.
هنگامی که سازمان قضایی نیروهای مسلح صلاحیت رسیدگی به شکایت را کسب کرده باشد، بعد از تعیین شعبه، شکایت در دادسرای نظامی صورت گرفته و پرونده مربوطه در شعبه دادیاری و قاضی دستورات لازم را برای پیگیری موضوع صادر می‌نماید.
میتوان از طریق سامانه ۱۹۷ به دلایل زیر شکایت خود را نیز از پلیس را مطرح کنید:
- اخذ بی مورد مدارک شناسایی
- عدم پاسخگویی به موقع مراجعین
- افشای اطلاعات موضوع پرونده توسط کارکنان انتظامی
- تغییر دادن موضوع شکایت توسط پرسنل کلانتری
- عدم تحویل وسایل شخصی و مدارک اخذ شده از مراجعان
- مفقود یا گم شدن مدارک یا وسایل مراجعان
- استفاده از الفاظ رکیک و عدم رعایت حقوق شهروندی
- کم کاری و سهل انگاری در اجرا و ابلاغ احکام قضایی
- موکول نمودن امور مراجعه کنندگان به روزهای بعد
- کم و زیاد کردن اوراق پرونده ها
- مطالبات نامشروع و غیرقانونی
- عدم تشکلی به موقع پرونده به هنگام مراجعه شکات
- عدم تشکیل پرونده در کلانتری حتی اگر در حوزه دیگری اتفاق افتاده باشد
در حالت کلی در دادسراهای نظامی به شکایت افرادی که زیر مجموعه ی ستاد کل نیروهای مسلح فعالیت می‌کنند و به موجب قانون، نظامی محسوب می‌شوند، رسیدگی میشود. در صورت نیاز و کسب مشاوره از افراد آشنا به قوانین نظامی میتوانند از یک وکیل دادسرا دادگاه نظامی نیز کمک بگیرند.
جرایم خاص نظامی یعنی چه؟
یکی دیگر از انواع جرایم در حوزه نظامی ، جرایم خاص نظامی می‌باشد. شکایت در دادسرای نظامی این نوع از جرایم که مربوط به نظامیان است با شدت بیشتری مورد پیگیری قرار می‌گیرند. فرار از خدمت سربازی در نوع از جرایم خاص جای دارد.
با استناد به تحقیقات و مطالعات صورت گرفته از سوی سازمان‌های قضایی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، تعداد زیادی از جرایم مرتبط با جوانانی است که در طی دوران خدمت سربازی، فرار می‌کنند. این مسئله ریشه در اعتماد به نفس پایین این دسته از سربازان دارد.
بر اساس ماده ۲ قانون مجازات اسلامی، هر رفتار و عملکرد اعم از انجام دادن و یا ندادن کاری که قانون برای آن مجازاتی در نظر گرفته است، جرم محسوب میشود. در نظام، نقض انضباط و یا انجام عمل خلاف موازین نظام از جمله وظایف و مسئولیت‌ها، جرم نظامی به حساب می‌آید و مقنن برای آن مجازات در نظر گرفته میشود.