جرم باطل نکردن شناسنامه متوفی چیست؟ + ۳ مدرک لازم

شناسنامه سندی است که مهم‌ترین وقایع زندگی هر فرد در آن به ثبت می‌رسد و بر اساس قانون‌ اگر فردی فوت کند، مانند فرایند تولد، نزدیکان او باید طی مدت مشخصی به یکی از مراکز ثبت احوال کشور مراجعه کرده و شناسنامه فرد متوفی را باطل کنند. باطل نکردن شناسنامه متوفی جرم محسوب می‌شود. فرقی نمی‌کند که آن فرد در ایران یا خارج از کشور زندگی کند.

شما می‌توانید برای دریافت مشاوره‌های لازم دراین‌باره به مراکز مشاوره حقوقی ابطال شناسنامه مراجعه کرده و درباره این موضوع مشاوره دریافت کنید. در این مقاله از ایران وکالت به بررسی جرم باطل نکردن شناسنامه متوفی می‌پردازیم.

مجازات باطل نکردن شناسنامه متوفی چیست؟

مطابق قانون ثبت احوال کشور که در سال ۱۳۵۵ به تصویب رسیده است، هر شخصی که فوت می‌کند، مانند تولد او باید به ادارات ثبت احوال، اعلام شود و مطابق مقررات قانونی، به ثبت برسد؛ در غیر اینصورت مرتکب جرم باطل نکردن شناسنامه متوفی می‌شود. ثبت احوال نیز گواهی فوت صادر می‌کند که در آن، اطلاعاتی همچون نام و نام خانوادگی متوفی، شماره شناسنامه و علت مرگ وی قید می‌گردد.

اما ثبت احوال علاوه بر صدور گواهی فوت، شناسنامه متوفی را نیز باطل کرده و مهر مخصوص این امر را در شناسنامه فرد متوفی درج می‌کند. مهلت اعلام فوت، ۱۰ روز از تاریخ مرگ متوفی می‌باشد و روز فوت و تعطیل رسمی بعد از آخرین روز، در این مهلت ۱۰ روزه، محاسبه نمی‌شوند.

حال این سوال در رابطه با وظیفه اعلام فوت و انجام مراحل قانونی باطل کردن شناسنامه متوفی پیش می‌آید که آیا عدم اعلام فوت، همچون عدم اعلام تولد، جرم بوده و آیا جرمی تحت عنوان جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی، در قوانین کشور ما وجود دارد یا خیر؟

در پاسخ به سوال باید بگوییم که در قوانین کشور ما، جرمی تحت عنوان جرم باطل نکردن شناسنامه متوفی، اعمال نشده، اما به موجب ماده ۳ قانون تخلفات، جرائم و مجازات‌های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه، مصوب ۱۳۷۰ مجمع تشخیص مصلحت نظام، اگر شخص یا اشخاصی که به لحاظ قانونی، موظف به اعلام واقعه فوت متوفی بوده، از انجام این وظیفه خودداری کنند، باید ۵۰ هزار ریال تا ۳۰۰ هزار ریال جزای نقدی پرداخت کنند و چنانچه، این عمل، تکرار شود، حداکثر مجازات مذکور، در مورد شخص، اجرا خواهد شد.

 قانون ثبت احوال، وظیفه اعلام فوت و انجام مراحل باطل کردن شناسنامه متوفی را به عهده «نزدیک‌ترین خویشاوند متوفی که در موقع مرگ حاضر بوده اند؛ یا متصدی یا صاحب مکانی که مرگ در آن رخ داده است یا نماینده او هر شخصی که در موقع مرگ، حاضر بوده است و ماموران انتظامی یا کدخدا می‌گذارد.

مدارک لازم جهت ابطال شناسنامه متوفی

افرادی که قصد دارند، فوت فرد متوفی را اعلام کنند و مراحل قانونی باطل کردن شناسنامه متوفی را انجام دهند تا به این ترتیب، مجازات جرم باطل نکردن شناسنامه متوفی شامل آنها نشود، لازم است تا در هنگام مراجعه به ادارات ثبت احوال، مدارک زیر را به همراه داشته باشند:

۱. شناسنامه متوفی

۲. کارت ملی متوفی

۳. گواهی پزشک یا بیمارستان یا مسئولین قبرستان محل دفن متوفی

در صورتی که نتوانند مدارک فوق را ارائه دهند، باید دو شاهد را همراه با مدرک شناسایی با خود به اداره ثبت احوال ببرند.

مطالعه بیشتر: ابطال واقعه فوت

استفاده از شناسنامه فرد متوفی

باطل کردن شناسنامه فرد متوفی از الزامات و قوانین هر کشوری است که جرم باطل نکردن شناسنامه متوفی در هر کشور متفاوت است. در ایران استفاده از شناسنامه فرد متوفی برای مواردی همچون دریافت یارانه، مجازات دارد. مجازات استفاده از شناسنامه فرد متوفی علاوه بر جریمه نقدی، ۹۱ روز تا یکسال حبس دارد.

فروش مدرک شناسایی فرد متوفی

هرگاه فردی فوت کند و خویشاوندان آن در خصوص باطل نکردن شناسنامه متوفی اقدامی نکنند و گذشته از این آن را به فرد دیگری بفروشند و یا اجاره دهند، طبق قانون مجازات می‌شوند. مجازات فرد سوءاستفاده‌گر جریمه نقدی به اضافه ۱ الی ۳ سال حبس در نظر گرفته شده است.

سوءاستفاده از شناسنامه متوفی جهت فرار و خروج از کشور

هر فردی فقط یک سند رسمی یا به عبارتی یک شناسنامه برای احراز هویت خود دارد و صرفا ملزم است که از شناسنامه خود استفاده کند. استفاده از شناسنامه دیگران مجازاتی به همراه دارد که قانون برای فرد سوءاستفاده‌گر در جهت فرار از کشور علاوه بر جریمه نقدی، ۳ الی ۱۰ سال حبس جریمه در نظر گرفته است.

استفاده از شناسنامه متوفی برای فرزند دیگر

برخی از خانواده‌ها زمانی که یکی از فرزندانشان فوت می‌کند، اقدام به ابطال شناسنامه بعد از فوت نمی‌کنند و از آن برای فرزند دیگر خود استفاده می‌کنند. البته این موضوع بیشتر در زمان گذشته مرسوم بوده است. باید توجه داشته باشید که هر فردی این حق را دارد که شناسنامه مختص به خود را داشته باشد و اگر روزی ثابت شود که شناسنامه فرد متعلق به او نیست، دادگاهی با طرح دعوی ابطال شناسنامه تشکیل می‌شود.

باید به این نکته اشاره کنیم که در صورتی که پس از فوت فرد متوفی، بستگان فرد به شناسنامه وی دسترسی نداشته باشند، می‌توانند مدرک شناسایی دیگری را نسبت به ابطال شناسنامه و دریافت گواهی فوت شخص ارائه دهند و اقدامات لازم را انجام داده و سپس با تشکیل دادگاه دراین‌باره، به‌صورت رسمی شناسنامه را باطل نمایند.

جمع بندی

 شناسنامه سندی است که هر فردی به آن نیاز دارد و وقایع مهم زندگی او در آن به ثبت می‌رسد. زمانی که فردی فوت می‌کند باید در مدت ۱۰ روز کاری نسبت به ابطال شناسنامه متوفی اقدام کرد. توجه داشته باشید که هرگونه استفاده از شناسنامه فرد متوفی پس از فوت وی و عدم ابطال آن جرائم نقدی و کیفری را به همراه دارد. چنانچه جهت ابطال شناسنامه به راهنمایی نیاز دارید، می‌توانید از طریق سایت ایران وکالت از بهترین وکیل ثبت احوال مشاوره دریافت نمایید.

سوالات متداول