بررسی احکام و مجازات توهین به مقدسات در ایران

در جوامع اسلامی یکی از اصلی‌ترین عوامل در برقراری امنیت، وجود عدالت و رعایت مقررات اسلامی از جانب مردم و مسؤلین آن جامعه است و در پرتو این اصول است که جامعه‌ به دور از حیله و نیرنگ خواهد ماند. اما به طور قطع همیشه افرادی وجود دارند که به دنبال برهم زدن آرامش جامعه هستند و با ابراز مخالفت با اصول فوق و توهین به مقدسات، آرامش و امنیت سایرین را مختل می‌کنند. لذا قانونگذاران برای جلوگیری از این مساله و برقراری نظم و عدالت در جامعه، چنین مواردی را جرم‌انگاری کرده و مجازات‌هایی را برای آن‌ها در نظر گرفته‌اند.

مواردی مانند کفرگویی، توهین به مقدسات و… مشمول مجازات توهین به مقدسات هستند که در ادامه این مقاله از رسانه حقوقی ایران وکالت به شرح آن خواهیم پرداخت.

تعریف توهین به مقدسات در دین اسلام

توهین در لغت از ریشه «وهن» گرفته شده و به معنای سست‌ کردن ‌است. در اصطلاح نیز افعال و رفتاری که به هر شکل باعث وهن یا تضعیف و تحقیر شخصیت فردی شود، در قالب جرم توهین قابل مجازات کردن است. در واقع علاوه بر کلمات توهین‌آمیز، انجام برخی اعمال و رفتار نیز ممکن است جنبه توهین داشته باشد لذا جرم بوده و قابل مجازات است. منظور از مقدسات، علاوه بر پیامبر، ائمه و حضرت فاطمه (س)، کلیه اشخاص و اماکنی است که از لحاظ موازین اسلامی، مقدس  و قابل احترام هستند مانند کتاب قرآن‌، کعبه، مزار ائمه و حتی شخصیت‌های مورد احترام سایر ادیان مانند حضرت مریم و… .

منظور از توهین به مقدسات، انجام هر گونه رفتار فیزیکی یا گفتن الفاظی است که حرمت موارد فوق را زیر سؤال برده و بشکنند، به عنوان مثال در جرم کفرگویی، افراد ممکن است به خداوند متعال یا ائمه توهین کنند یا وجودشان را انکار کنند. لازم به ذکر است که جرم توهین به مقدسات علاوه بر رفتار و گفتار، می‌تواند نوشتاری هم باشد.

جرم توهین به مقدسات در قانون مجازات اسلامی

بر اساس ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی، باب تعزیرات، مجازات توهین به مقدسات اسلام، انبیاء عظام، ائمه و حضرت‌ فاطمه (س)، شامل یک تا پنج‌ سال حبس در نظر گرفته است. لازم به ذکر است طبق عبارت «انبیاء عظام» در این ماده، منظور تنها پیامبران اولوالعزم نیست، بلکه کلیه شخصیت‌های مقدس از نظر اعتقادات اسلامی جزء این گروه شناخته‌ شده و مشمول این ماده قرار می‌گیرند لذا هتک حرمت آن‌ها، مشمول مجازات توهین به این مقدسات خواهد بود.

ممکن است از متن ماده ۵۱۳ قانون تعزیرات این طور برداشت ‌شود که حمایت قانون‌گذار از پیروان سایر ادیان، محدود به دو مورد شده است. اول اینکه حمایت از پیامبر آن‌ها به این شرط است که از دیدگاه شرع اسلام نیز وی جزء پیامبران ‌الهی باشد و دوم اینکه مقدسات مذکور جزء مقدسات اسلامی محسوب شوند. با در نظر گرفتن این تفسیر، می‌توان گفت اهانت به مقدسات ادیان دیگر، مجازات ندارد مگر آن که آن مقدسات در زمره مقدسات اسلامی قرار گیرند.

همانطور که گفته شد، مجازات توهین به مقدسات، حبس تعزیری است. مگر اینکه توهین انجام شده، دشنام به پیامبران، ائمه و حضرت زهرا باشد که در چنین حالتی، مجازان آن اعدام است. در ماده ۲۶۲ قانون مجازات اسلامی، از این جرم تحت عنوان ساب النبی نام برده می‌شود و بر اساس آن هر کس به پیامبر (ع) یا هریک از انبیاء عظام دشنام داده یا قذف کند، ساب النبی است و محکوم به اعدام خواهد شد.

لازم به ذکر است که ترک فعل نشانه اهانت به مقدسات نیست به عنوان مثال صلوات نفرستادن نشانه این جرم نیست هر چند از نظر برخی افراد قبیح باشد. لذا برای اینکه جرم فوق محقق شود باید عمل یا اشاره مرتکب در حضور دیگران به صورت علنی انجام شده و صریح باشد، در غیر این صورت نمی توان مرتکب را مواخذه یا مجازات کرد. البته سب النبی در حالت مستی یا خشم یا نقل قول جرم تعزیر دارد و مرتکب محکوم به تحمل ۷۴ ضربه شلاق خواهد بود.

مجازات توهین به مقدسات در فضای مجازی

امروزه پیشرفت تکنولوژی با وجود مزایا و فوایدی که دارد، در برگیرنده معایبی نیز  می‌باشد. یکی از این معایب این است که امکان ارتکاب به برخی اعمال را برای افراد فراهم کرده است و یکی از آن‌ها توهین به مقدسات است. بسیاری از افراد در برنامه‌ها و اپلیکیشن‌هایی مانند اینستاگرام، واتس آپ، تلگرام و… اقدام به اهانت به مقدسات اسلامی می‌کنند و از آنجایی که دارای دنبال کنندگانی در این فضاها هستند، قبح این موارد از بین رفته و افراد زیادی ممکن است ترغیب به ارتکاب چنین جرایمی شوند.

مرتکب جرم توهین به مقدسات در فضای مجازی با ایجاد کانال‌ها و گروه‌هایی در این برنامه‌ها، اقدام به درج پست‌هایی شامل متن، عکس یا فیلم با مضمون فحاشی و اهانت یا مسخره کردن مقدسات می‌کند لذا مشمول مجازات کفر گویی خواهد شد.

از آنجایی که قانون مجازات اسلامی درباره ارتکاب جرم توهین به مقدسات توضیح داده و انجام آن را محدود به وسیله خاص و معینی نکرده است، از طرفی قانون جرایم رایانه‌ای نیز در اینباره، سکوت کرده است، مجازات مرتکب شوندگان جرم فوق در فضای مجازی با استناد به ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی تعیین خواهد شد.

لازم به یادآوری است در این خصوص، طبق ماده ۷۴۹ و ۷۵۰ قانون مجازات اسلامی، قسمت جرایم رایانه‌ای، علاوه بر مسئولیت شخصی فرد مرتکب شونده جرم توهین به مقدسات، فرد یا ارگان ارائه دهنده بستر مورد نظر نیز مکلف به فیلتر کردن محتوای توهین آمیز هستند و در صورت عدم اعمال فیلتر به صورت عمدی و احراز سهو در انجام وظیفه قانونی‌شان، برای بار اول محکوم به پرداخت جزای نقدی بین ۲ تا ۱۰ میلیون تومان و برای بار دوم محکوم به پرداخت جزای نقدی بین ۱۰ تا ۱۰۰ میلیون خواهند شد. در صورت تکرار منجر به ممنوع الکار شدن فضای مورد نظر برای ۳ سال خواهد شد.

نکات مهم در خصوص توهین به مقدسات و سب النبی

بر اساس ماده ۶۰۲ قانون مجازات اسلامی، فردی که به پیامبر اکرم (ص) یا هر کدام از پیامبران الهی دشنام داده یا قذف کند یعنی نسبت زنا یا لواط به آنان دهد، ساب النبی است و محکوم به اعدام می‌شود. لذا قذف هر یک از ائمه (ع) یا حضرت فاطمه زهرا (س) یا دشنام به آنان در حکم ساب النبی است. بعلاوه اگر شخصی از زبان دیگری، اهانت به پیامبران را بشنود، کشتن آن فرد بر او واجب است و نیازی به اجازه امام و رهبر شرعی ندارد.

اگر فرد متهم به ساب النبی ادعا کند که حرف‌هایش از روی اکراه، گمراهی، سهوی، مستی یا بدون توجه به معنی کلمات و صرفا نقل قول بوده است، مشمول ساب النبی نشده و تنها مجازاتش ۷۴ ضربه شلاق خواهد بود.

جمع بندی

در مطلب فوق تلاش کردیم جرم توهین به مقدسات و مجازات آن را برای شما شرح دهیم. شدت مجازات‌ این نوع جرائم و کفر گویی به این دلیل است که پایه و اساس نظام کشور ما، دین اسلام است و احترام به مقدسات آن، بر همه افراد جامعه واجب است. لذا چنانچه هر کسی بخواهد با توهین به این اصول در فضای مجازی و حقیقی، مخل نظم و آرامش جامعه شود، طبق قانون مجازان اسلامی با وی برخورد خواهد شد.

اگر شما در این باره نیاز به مشاور دارید پیشنهاد می‌کنیم به بهترین مشاور حقوقی در شهر خود مراجعه کنید و از او در این باره کمک بخواهید.

سوالات متداول توهین به مقدسات