قانون جمهوری اسلامی ایران برای مطالبه سفته در وجه حامل مراحلی را در نظر گرفته است؛ دادگاه، شورای حل اختلاف یا اداره ی ثبت موظف هستند که این مراحل را پیگیری کنند. لازم به ذکر است که تنظیم سفته در وجه حامل تاثیر بسیار زیادی در مطالبه آن سفته دارد؛ یعنی اینکه در هنگام تنظیم سفته، باید نکاتی را مد نظر بگیرید تا مطالبه سفته از این طریق ممکن شود. در ابران وکالت قصد داریم اطلاعات مفیدی را در زمینه مطالبه سفته ها در وجه حامل به شما ارائه دهیم.
سفته چیست؟
سفته مانند چک و برات یک نوع وسیله پرداخت محسوب می شود که مطابق آن، صادر کننده متعهد می شود در تاریخ مقرر و یا بدون تاریخ و به صورت عندالمطالبه (سفته ای که تاریخ ندارد وبا طلب کردن مبلغ باید پرداخت شود)، مبلغ معینی را در وجه حامل یعنی هر کسی که سفته در دست اوست یا یک شخص معین و یا به حواله کرد آن شخص پرداخت نماید. در غیر این صورت، دارنده سفته می تواند یک فرایند قانونی با عنوان مطالبه سفته در وجه حامل یا مطالبه سفته به هر شکل دیگری را به جریان بیندازد.
مطلب پیشنهادی: وکیل چک
به عنوان مثال منظور از حواله کرد سفته در وجه آقای رضایی و به حواله کرد او یعنی اینکه یا به اقای رضایی پرداخت شود و یا به هر شخصی که آقای رضایی، سفته را به او انتقال می دهد.
تنها تفاوت سفته‌ها با چک این است که هر مبلغی می‌تواند بر آن نوشته شود، متعهد را ملزم به پرداخت مبلغ خاصی می‌کنند.
پس، مطالبه سفته یعنی پیگیری قانونی وجه سفته به وسیله مراجع قضایی؛ همانطور که گفتیم، قانون‌گذار این حق را به دارنده سفته داده است که در صورت نیاز با رعایت نکاتی مانند زمان پرداخت، وجه سفته را طلب کند.
بخش‌های مختلف یک سفته معتبر
اگر با بخش‌های مختلف یک سفته معتبر آشنا باشیم؛ می توانیم به درک درستی از مطالبه سفته بدون تاریخ برسیم.
هر سفته ای بخش های زیر را دارد:
۱. تحویل‌گیرنده
تحویل گیرنده یکی از مهم‌ترین رکن‌ها در مطالبه سفته است. تنظیم‌کننده سفته باید در خصوص شخصی که قرار است سفته را تحویل بگیرد و در موعد مقرر نیز آن را مطالبه کند، اطلاعاتی بر روی سفته بنویسد. سفته از نظر تحویل‌گیرنده به سه دسته کلی تقسیم می‌شود:
تعیین دقیق فرد تحویل‌گیرنده: تنظیم‌کننده به‌صراحت بیان می‌کند که چه کسی قرار است سفته را تحویل بگیرد؛ در این صورت، باید اطلاعات شناسنامه‌ای تحویل‌گیرنده را بر روی سفته بنویسد.
سفته در وجه حامل: سفته در وجه حامل یعنی تنظیم‌کننده سفته نام شخص خاصی را بر روی سفته ننوشته است و سفته در دست هر کسی باشد، آن شخص می تواند آن را مطالبه کند.
سفته در حواله: در این حالت، سفته به نام یک شخص نوشته شده است اما او ترجیح می‌دهد اطلاعاتی را به سفته ضمیمه کند و وصول آن را به شخص دیگری بسپرد؛ این مورد تا حدودی شبیه به پشت‌نویسی چک است.
تاریخ پرداخت
یکی دیگر از بخش‌های مهم در یک سفته تاریخ پرداخت آن است. دارنده سفته می تواند در تاریخ مشخص شده یا پس از آن وجه سفته را طلب کند.
ظهرنویسی
ظهرنویسی یا به عبارتی پشت‌نویسی یکی از فرایندهای غیر ضروری در سفته است؛ یعنی حتما لازم نیست که سفته پشت نویسی شود ولی ظهرنویسی اعتبار خاصی به سفته خواهد داد.
در برخی موارد، صادرکننده و تحویل‌گیرنده سفته به این نتیجه می‌رسند که علاوه بر ضمانت صادر کننده سفته، ضمانت دیگری هم برای پرداخت وجه سفته در نظر بگیرند؛ در چنین مواقعی، یک یا دو نفر از نزدیکان صادرکننده سفته پشت آن را امضا خواهند کرد و عبارت “برای ضمانت” را در زیر امضای خود می نویسند.
اگر در زمان مطالبه سفته در وجه حامل، صادر کننده توانایی پرداخت آن را نداشته باشد، کسانی که سفته را ضمانت کرده اند باید آن را پرداخت کنند.
عوامل تاثیر گذار در مطالبه سفته در وجه حامل
همانطور که گفتیم مطالبه سفته در وجه حامل سفته‌هایی هستند که در بخش تحویل گیرنده اطلاعاتی درباره تحویل‌گیرنده آن نوشته نشده است.
حال چه عواملی در مطالبه سفته در وجه حامل تاثیرگذار هستند. در ادامه این عوامل احتمالی را مورد بررسی قرار می دهیم.
عامل اول مربوط به زمان پرداخت است که بر روی سفته نوشته می شود. دارنده سفته فقط زمانی می تواند وجه سفته را مطالبه کند که موعد پرداخت سفته فرا رسیده باشد یا از آن تاریخ گذشته باشد؛ در غیر این صورت، مطالبه سفته، وصف قانونی نخواهد داشت.
مطلب پیشنهادی: وکیل چک برگشتی
این مؤلفه بستگی به نوع سفته از جهت ضمانت دارد. برخی از سفته‌ها حسن اجرای کار را ضمانت می کنند و در یک قرارداد نیز از آن‌ها با عنوان سفته ضمانی یاد می‌شود؛ مطالبه سفته در وجه حامل ضمانتی، سخت‌تر از نوع بدون ضمانت است.
اگر سفته در وجه حامل یک سفته ضمانتی است، ابتدا باید در دادگاه ثابت کنید که صادرکننده سفته تعهدات خود را انجام نداده است، سپس به سراغ مطالبه سفته در وجه حامل بروید.
نحوه مطالبه سفته در وجه حامل
هر شخصی قادر خواهد بود که مطالبه سفته به صورت وجه حامل را به جریان بیندازد؛ از این رو، هیچ‌گاه سفته‌های امضا شده در وجه حامل را نگه ندارید.
اگر قصد دارید سفته در وجه حامل را مطالبه کنید، سه روش زیر را در پیش رو دارید:
۱- دفاتر ثبت دارایی‌ها و املاک
یکی از بهترین روش‌های مطالبه سفته در وجه حامل، دفاتر ثبت دارایی ها و املاک است. در این روش دارنده سفته دارایی‌های صادرکننده سفته را توقیف می کند. اداره ثبت دارایی ها و املاک در ابتدا یک اخطار ده روزه به صادرکننده سفته می‌دهد و پس از آن فرآیند توقیف اموال را به جریان می‌اندازد.
۲- دادگاه‌ها
در این روش دارنده سفته یک دادخواست حقوقی تنظیم می کند و به این شکل دادگاه فرایند مطالبه سفته در وجه حامل را پیگیری می کند. لازم به ذکر است که دادگاه درصدی از مبلغ سفته را در ازای خدماتی که ارائه می‌دهد، برداشت خواهد کرد.
۳- شورای حل اختلاف
شورای حل اختلاف دردسرهای مطالبه سفته در وجه حامل از طریق دادگاه را ندارد. به همین دلیل گزینه مناسبی به نظر می‌رسد. البته سفته هایی را از این روش می توان مطالبه کرد که مبلغی کمتر از ۲۰ میلیون تومان دارند.
مسئولیت قانونی عدم پرداخت مبلغ سفته
عدم پرداخت وجه سفته، جرم نیست و صدور سفته بلامحل مجازات کیفری ندارد. دارنده سفته، در صورتی که نتواند آن را به پول تبدیل کند، فقط می تواند به دادگاه حقوقی مراجعه کرده و اقدامات لازم را که در زیر به آن اشاره شده انجام دهد.
مطلب پیشهادی: وصول چک کیفری
اقدامات لازم به منظور وصول سفته و شکایت از سفته
دارنده سفته باید در تاریخ سررسید سفته، آن را مطالبه کند و مبلغ آن را وصول کند. ولی در صورتی که مبلغ سفته پرداخت نشد، دارنده سفته باید ظرف ۱۰ روز از تاریخ سر رسید، سفته را واخواست کند. واخواست یعنی اینکه دارنده سفته علیه صادر کننده آن، مبنی بر اینکه سفته در سررسید آن پرداخت نشده است، شکایت کند.
این اعتراض یا واخواست در برگه‌های چاپی که از طرف وزارت دادگستری تهیه شده، به صادر کننده سفته ارسال می شود. علاوه بر این بانک‌ها نیز واخواست نامه چاپی مخصوص به خود را دارند.
در واخواست رونوشت کامل سفته نوشته می‌شود و دادگاه دستور پرداخت وجه سفته را در زیر آن قید می کند.
دارنده سفته برای اینکه بتواند از مزایای اسناد تجاری از جمله خسارت تاخیر تادیه و توقیف اموال قبل از صدور حکم و سایر مزایای تجاری بهره مند شود باید واخواست سفته را تهیه کند.
اگر چه مطالبه وجه سفته بدون واخواست نیز امکان پذیر است، اما در این حالت سفته در حد رسید عادی خواهد بود و دعوی ناشی از آن نیز یک دعوای مدنی خواهد بود.
میزان خسارت تاخیر تادیه سفته
بر طبق ماده ۵۲۲ ” قانون آیین دادرسی مدنی ” خسارت تاخیر تادیه در سفته با وجود سه شرط زیر قابل مطالبه می باشد:
۱. تغییر فاحش شاخص قیمت سالانه
۲. تمکن مالی صادر کننده و امتناع وی از پرداخت مبلغ سفته
۳. مطالبه دارنده سفته
۴. بانک مرکزی میزان خسارت را طبق نرخ سالانه اعلام می کند. مبدأ محاسبه میزان خسارت تأخیر تأدیه، زمان مطالبه وجه سفته می باشد.
مطلب پیشنهادی: وصول چک حقوقی
سخن پایانی
در این مقاله ابتدا به معرفی اجمالی سفته و به بحث در مورد مطالبه آن پرداختیم. سه روش مطالبه سفته یعنی دادگاه، شورای حل اختلاف و دفاتر ثبت‌اسناد را نیز معرفی کردیم. سفته ممکن است در وجه شخص معین یا هر شخصی که او تعیین می کند، باشد یا در وجه حامل باشد که به این معناست که حمل کننده سفته، دارنده آن است. دارنده برای اینکه به حق و حقوقش برسد باید در تاریخ سفته آن را مطالبه کند و واخواست انجام دهد.
سوالات متداول
هزینه واخواست سفته به چه میزان است؟
هزینه واخواست سفته در حال حاضر حدود ۲ درصد مبلغ کل سفته میباشد که در زمان زدن تمبر بر روی واخواست نامه دریافت میگردد.
مهلت واخواست سفته به چه میزان است؟
مهلت قانونی برای واخواست سفته حداکثر ده روز از تاریخ سررسید سفته میباشد.